頭

天玉 (a tama, tam çevirisi “cennet, gökyüzü + top”) birleşiminden. Bu durum sesbilimsel açıdan şüphelidir, aynı 天 sözcüğünün a olarak değil de geleneksel olarak ama veya ame olarak okunması gibi.
当て間 (ate ma, tam çevirisi “bir şey ile temasa geçmek + boşluk, açıklık”), burada başa bir moksibüsyon noktası olarak gönderme yapılır. Bu da aynı zamanda sesbilimsel açıdan şüphelidir, ate okunuşundan ata okunuşuna geçme durumu eylemin anlamında bir değişikliği gerektirmektedir. Anlamsal açıdan da bir şüphe mevcuttur, 間 (ma) sözcüğü özellikle bir boşluğu veya açıklığı nitelemektedir.
貴間 (ate ma, tam çevirisi “asil + boşluk”) birleşiminden, vücudun en önemli bölümüne atıfta bulunulmaktadır. Fakat, 間 (ma) sözcüğünün bu şekilde kullanılması sorunludur. Ayrıca, 貴 (ate, “asil”) sözcüğü MS 900'lerde The Tale of the Bamboo Cutter eserinde görülürken, 頭 (atama) sözcüğü bıngıldak anlamında MS 938 tarihli Wamyō Ruijushō yazısında görülmekte, bu aralıkta hem anlamsal hem de sesbilimsel açıdan bir değişim gerçekleşmesi düşük bir ihtimaldir.^[1]^[2]

Tarihi açıdan, bu sözcük ilk defa bıngıldak anlamında ortaya çıktı, kafatasının kemikleri henüz kaynaşmamış bir yetimin başının üzerindeki yumuşak bölge kastedilir. Bu nedenle, daha olabilirliği yüksek bir birleşim 当た (ata, “tam dokunmayan, tam temasa geçmeyen”, muhtemelen 当つ (atsu) geleneksel eyleminin ve 当たる (ataru, “dokunmak, temasa geçmek”) modern kökünün 未然形 (mizenkei, “tamamlanmamış biçim”) fosilleşmiş biçimi) + 間 (ma, “boşluk, aralık, açıklık”) olabilir.

Söyleniş değiştir

Kun’yomi
- (Tokyo) あたま [àtámáꜜ] (Odaka – [3])^[2]^[3]
- (Tokyo) あたま [àtáꜜmà] (Nakadaka – [2])^[2]^[3]
- IPA^(anahtar): [a̠ta̠ma̠]

Ad değiştir

頭(あたま) (atama)

baş (vücut bölümü)
(anatomi) kafatasının bıngıldak bölümü

Deyimler değiştir

頭(あたま)が良(い)い (atama ga ii): parlak, zeki
頭(あたま)が悪(わる)い (atama ga warui): aptal, zekaya sahip olmayan
頭(あたま)に来(く)る (atama ni kuru)
頭(あたま)が切(き)れる (atama ga kireru)
頭(あたま)に浮(う)かぶ (atama ni ukabu)
頭(あたま)に入(い)れる (atama ni ireru)
頭(あたま)がおかしい (atama ga okashī)

Köken 2 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
かしら Sınıf: 2
kun’yomi

Eski Japonca bilinmeyen bir sözcüğünden devralındı.^[1] Tek başına MS 759'dan sonrasındaki Man'yōshū yazısında ve MS 712 tarihli Kojiki yazısında sayaç sözcük olarak görüldü.

Farklı yazılışlar değiştir

(oyuncak bebeğin başı): 首

Söyleniş değiştir

Kun’yomi
- (Tokyo) かしら [kàshíráꜜ] (Odaka – [3])^[2]^[3]
- IPA^(anahtar): [ka̠ɕiɾa̠]

Sayaç sözcük değiştir

頭(かしら) (kashira)

bir baş, insanları sayarken ya da büyükbaş hayvanlar ve diğer canlıları

Ad değiştir

頭(かしら) (kashira)

başın tamamı
patron, lider
bir Çin karakterinin üstü
oyuncak bebeğin başı

Uğradığı değişimler değiştir

年(とし)頭(がしら) (toshigashira, “en yaşlı kişi”)
膝(ひざ)頭(がしら) (hizagashira, “diz kapağı”)
前(まえ)頭(がしら) (maegashira, sumo güreşçisi)
頭(かしら)文(も)字(じ) (kashiramoji)
出会(であ)い頭(がしら) (deaigashira)

頭 köküne ait Çin radikal adları:

網(あみ)頭(がしら) (ami-gashira, “üstte 'ağ' radikali”)
糸(いと)頭(がしら) (ito-gashira, “üstte 'şerit' radikali”)
老(おい)頭(がしら) (oi-gashira, “üstte 'eski' radikali”)
髪(かみ)頭(がしら) (kami-gashira, “üstte 'saç' radikali”)
彑(けい)頭(がしら) (kei-gashira, “üstte 'domuz başı' radikali”)
虎(とら)頭(がしら) (tora-gashira, “üstte 'kaplan' radikali”)
冬(ふゆ)頭(がしら) (fuyu-gashira, “üstte 'kış' radikali”)
八(はち)頭(がしら) (hachi-gashira, “üstte 'sekiz' radikali”)
発(はつ)頭(がしら) (hatsu-gashira, “üstte 'noktalı çizgi' radikali”)
人(ひと)頭(がしら) (hito-gashira, “üstte 'kişi' radikali”)

Köken 3 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
かぶり Sınıf: 2
kun’yomi

かぶり (kaburi, “kaplama; şapka, taç”) sözcüğünden hem anlam hem de köken olarak, kanjide 被り veya 冠 şeklinde okunur.

Söyleniş değiştir

Kun’yomi
- (Tokyo) かぶり [kàbúrí] (Heiban – [0])^[2]^[3]
- (Tokyo) かぶり [kàbúríꜜ] (Odaka – [3])^[2]^[3]
- (Tokyo) かぶり [káꜜbùrì] (Atamadaka – [1])^[2]^[3]
- IPA^(anahtar): [ka̠bɯ̟ᵝɾʲi]

Ad değiştir

頭(かぶり) (kaburi)

baş

Deyimler değiştir

頭(かぶり)を振(ふ)る (kaburi o furu, “birinin elini sıkmak (inkar eder bir şekilde)”)

Köken 4 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
かぶ Sınıf: 2
düzensiz

株(かぶ) (kabu, “kafa tutmak; köklerine”), genel anlam olarak da katlanmak kullanılır.^[1]

Söyleniş değiştir

(Düzensiz okunuş)
- IPA^(anahtar): [ka̠bɯ̟ᵝ]

Ad değiştir

頭(かぶ) (kabu)

baş

Uğradığı değişimler değiştir

傾(かぶ)く (kabuku, “birini boyun eğmek; birinin dikkatini çekmek için olağandışı giyinmek veya davranmak; kabuki yapmak”)

Köken 5 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
つぶり Sınıf: 2
düzensiz

粒 (tsubu, “yuvarlak bir şey”, bir tanecik gibi), 禿ぶ (tsubu, “kel olmak”, birinin kafasının yuvarlak olması fikrinden), 円ら (tsubura, “yuvarlak”, ön ad), 潰れる (tsubureru, “yuvarlak olmak, yıpranmak veya yırtılmaktan, veya çarpmaktan”) birleşimlerinden.^[1]

Bazı kaynaklar^[2] bu sözcüğün 円ら (tsubura, “yuvarlak”, ön ad) kökeninden geldiğini açıklar. Fakat, sesbilimsel ve anlamsal açıdan bu durumla çelişmekte (/a/ sesinden /i/ sesine dönüşerek, ら son ekini bir ada dönüştürmek yerine ön ada dönüştürür). Modern tsubureru eylemi, dilin eski versiyonlarında tsuburu biçimine sahiptir. 頭 için tsuburi okunuşu daha büyük ihtimalle bu daha eski eylemden adlaştırıldı, normalde olan eylemlerden ada dönüşme kuralları bu dönüşümde geçerlidir.

Söyleniş değiştir

(Düzensiz okunuş)
- IPA^(anahtar): [t͡sɨᵝbɯ̟ᵝɾʲi]

Ad değiştir

頭(つぶり) (tsuburi)

baş

Köken 6 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
つむり Sınıf: 2
düzensiz

Yukarıdaki tsuburi okunuşundan. /b/ okunuşu /m/ sesine dönüştü.

Söyleniş değiştir

(Düzensiz okunuş)
- (Tokyo) つむり [tsùmúríꜜ] (Odaka – [3])^[2]^[3]
- IPA^(anahtar): [t͡sɨᵝmɯ̟ᵝɾʲi]

Ad değiştir

頭(つむり) (tsumuri)

baş
baştaki saç

Köken 7 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
つむ Sınıf: 2
düzensiz

Yukarıdaki tsumuri sözünün kısaltması.^[1]

Söyleniş değiştir

(Düzensiz okunuş)
- IPA^(anahtar): [t͡sɨᵝmɯ̟ᵝ]

Ad değiştir

頭(つむ) (tsumu)

baş

Uğradığı değişimler değiştir

御(お)頭(つむ) (otsumu, “baş”, çoğunlukla bir yetim için kullanılır)

Köken 8 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
こうべ Sınıf: 2
kun’yomi

/kamipe/ → /kampe/ → /kaube/ → /kɔːbe/ → /koːbe/

上 (kami, “yukarıdaki”) veya 髪 (kami, “saç”) sözcüklerinin (muhtemelen) 方 (pe, “yer, yön”) son ekiyle birleşiminden.^[1]^[2]^[4]

Alternatif olarak, belki de 頭 (kabu, “baş”) + 上 (ue, “yukarısı”) birleşiminden geliyor olabilir.^[1]

Söyleniş değiştir

Kun’yomi
- (Tokyo) こーべ [kòóbé] (Heiban – [0])^[2]^[3]
- (Tokyo) こーべ [kòóbéꜜ] (Odaka – [3])^[2]^[3]
- (Tokyo) こーべ [kóꜜòbè] (Atamadaka – [1])^[3]
- IPA^(anahtar): [ko̞ːbe̞]

Farklı yazılışlar değiştir

首

Ad değiştir

頭(こうべ) (kōbe) (geleneksel kana かうべ)

baş

Uğradığı değişimler değiştir

髑(され)髏(こうべ) (sarekōbe, “kafatası”, ölümün simgesi olarak kullanılır)

Köken 9 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
どたま Sınıf: 2
düzensiz

ど (do, “daha iyi-”, genellikle aşağılayıcı bir anlamda kullanılır) + 頭 (atama, “baş”) birleşiminden.

Söyleniş değiştir

(Düzensiz okunuş)
- (Tokyo) どたま [dòtámáꜜ] (Odaka – [3])^[2]
- IPA^(anahtar): [do̞ta̠ma̠]

Ad değiştir

頭(どたま) (dotama)

(aşağılayıcı) baş

Kullanım notları değiştir

Genellikle hiragana yazılışında どたま şeklinde okunur.

Köken 10 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
ず Sınıf: 2
on’yomi

/du/ → /d͡zu/ → /zu/

Orta Çince bilinmeyen bir sözcüğünden 頭. 呉音 (“goon”) okunuşu, büyük ihtimalle daha önceden nakledildi.

Söyleniş değiştir

On’yomi: Goon
- (Tokyo) ず [zù] (Heiban – [0])^[2]^[3]
- IPA^(anahtar): [d͡zɨᵝ]

Ad değiştir

頭(ず) (zu) (geleneksel kana づ)

baş

Kullanım notları değiştir

Bu kullanım genellikle birleşik sözcüklerde görülür, örnek olarak 頭痛 (zutsū, “baş ağrısı”).

Deyimler değiştir

頭(ず)が高(たか)い (zu ga takai, “mağrur”)

Köken 11 değiştir

Sözcükteki Kanji karakterleri
頭
とう Sınıf: 2
on’yomi

Orta Çince bilinmeyen bir sözcüğünden 頭. 漢音 (“kan'on”) okunuşu, büyük ihtimalle daha sonradan nakledildi. İlk /d/ sesinin /t/ sesine dönüşümü Çincenin sözcüğü tekrar nakletmesinin bir sonucudur. Modern Mandarin okunuşu tóu, Kantonezce tau⁴, Min Nan dili tao⁵.

Söyleniş değiştir

On’yomi: Kan’on
- IPA^(anahtar): [to̞ː]

Sayaç sözcük değiştir

頭(とう) (tō)

belli büyük hayvanların veya çiftlik hayvanlarının sayaç sözcüğü; "baş"
böcekler için sayaç sözcük (yalnızca biyolojide)

Ad değiştir

頭(とう) (tō)

baş

Uğradığı değişimler değiştir

Kaynakça değiştir

↑ ^a ^b ^c ^ç ^d ^e ^f ^g 1988, 国語大辞典（新装版） (Kokugo Dai Jiten, Revised Edition) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan
↑ ^a ^b ^c ^ç ^d ^e ^f ^g ^ğ ^h ^ı ⁱ ^j ^k 2006, 大辞林 (Daijirin), Üçüncü Baskı (Japonca), Tōkyō: Sanseidō, →ISBN
↑ ^a ^b ^c ^ç ^d ^e ^f ^g ^ğ ^h ^ı 1998, NHK日本語発音アクセント辞典 (NHK Japonca Okunuş Aksanları Sözlüğü) (Japonca), Tōkyō: NHK, →ISBN
↑ 1995, 大辞泉 (Daijisen) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan, →ISBN

Ek okumalar değiştir

頭 (atama) için köken bilgisi, Gogen-Yurai Jiten (Etymology and Origin Dictionary; Japonca): http://gogen-allguide.com/a/atama.html
頭 (atama) için köken bilgisi, Key: Zatsugaku Jiten (Key: Dictionary of Miscellaneous Knowledge; Japonca): http://www.7key.jp/data/language/etymology/a/atama.html#etymology

[KDJ-1] ç ^d ^e ^f ^g 1988, 国語大辞典（新装版） (Kokugo Dai Jiten, Revised Edition) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan

[DJR-2] ç ^d ^e ^f ^g ^ğ ^h ^ı ⁱ ^j ^k 2006, 大辞林 (Daijirin), Üçüncü Baskı (Japonca), Tōkyō: Sanseidō, →ISBN

[NHK-3] ç ^d ^e ^f ^g ^ğ ^h ^ı 1998, NHK日本語発音アクセント辞典 (NHK Japonca Okunuş Aksanları Sözlüğü) (Japonca), Tōkyō: NHK, →ISBN

[DJS-4] 1995, 大辞泉 (Daijisen) (Japonca), Tōkyō: Shogakukan, →ISBN

[1]

[2]

[3]

[4]

頭

Çince değiştir

Ad değiştir

Japonca değiştir

Kanji değiştir

Okunuşları değiştir

Birleşimleri değiştir

Köken 1 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Deyimler değiştir

Köken 2 değiştir

Farklı yazılışlar değiştir

Söyleniş değiştir

Sayaç sözcük değiştir

Ad değiştir

Uğradığı değişimler değiştir

Köken 3 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Deyimler değiştir

Köken 4 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Uğradığı değişimler değiştir

Köken 5 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Köken 6 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Köken 7 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Uğradığı değişimler değiştir

Köken 8 değiştir

Söyleniş değiştir

Farklı yazılışlar değiştir

Ad değiştir

Uğradığı değişimler değiştir

Köken 9 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Kullanım notları değiştir

Köken 10 değiştir

Söyleniş değiştir

Ad değiştir

Kullanım notları değiştir

Deyimler değiştir

Köken 11 değiştir

Söyleniş değiştir

Sayaç sözcük değiştir

Ad değiştir

Uğradığı değişimler değiştir

Kaynakça değiştir

Ek okumalar değiştir