koyun

Ayrıca bakınız: köyün

Türkçe

Haftanın sözcüğü – 2008, 4. hafta

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /ko.ˈjun/
• Heceleme: ko‧yun

Köken 1

koy + -un

koyu + -n

Ad

koyun

1. koy (ad) sözcüğünün çekimi:
   1. tamlayan tekil
   2. ikinci tekil şahıs iyelik tekil
2. koyu (ad) sözcüğünün ikinci tekil şahıs iyelik tekil çekimi

Köken 2

Osmanlı Türkçesi قویون‎ (koyun) sözcüğünden, o da Eski Türkçe 𐰸𐰆𐰪‎ (q̊¹uń) sözcüğünden devralındı.

Koyunlar

Ad

koyun (belirtme hâli koyunu, çoğulu koyunlar)

1. (boynuzlugiller, evcil hayvanlar) geviş getirenlerden, eti, sütü, yapağısı ve derisi için yetiştirilen evcil hayvan
2. (mecaz) verilen buyruklara uyan, kendi kişiliğini gösteremeyen kişi

Çekimleme

koyun adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		koyun	koyunlar
belirtme		koyunu	koyunları
yönelme		koyuna	koyunlara
bulunma		koyunda	koyunlarda
ayrılma		koyundan	koyunlardan
tamlayan		koyunun	koyunların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	koyunum	koyunlarım
	belirtme	koyunumu	koyunlarımı
	yönelme	koyunuma	koyunlarıma
	bulunma	koyunumda	koyunlarımda
	ayrılma	koyunumdan	koyunlarımdan
	tamlayan	koyunumun	koyunlarımın
2. tekil	yalın	koyunun	koyunların
	belirtme	koyununu	koyunlarını
	yönelme	koyununa	koyunlarına
	bulunma	koyununda	koyunlarında
	ayrılma	koyunundan	koyunlarından
	tamlayan	koyununun	koyunlarının
3. tekil	yalın	koyunu	koyunları
	belirtme	koyununu	koyunlarını
	yönelme	koyununa	koyunlarına
	bulunma	koyununda	koyunlarında
	ayrılma	koyunundan	koyunlarından
	tamlayan	koyununun	koyunlarının
1. çoğul	yalın	koyunumuz	koyunlarımız
	belirtme	koyunumuzu	koyunlarımızı
	yönelme	koyunumuza	koyunlarımıza
	bulunma	koyunumuzda	koyunlarımızda
	ayrılma	koyunumuzdan	koyunlarımızdan
	tamlayan	koyunumuzun	koyunlarımızın
2. çoğul	yalın	koyununuz	koyunlarınız
	belirtme	koyununuzu	koyunlarınızı
	yönelme	koyununuza	koyunlarınıza
	bulunma	koyununuzda	koyunlarınızda
	ayrılma	koyununuzdan	koyunlarınızdan
	tamlayan	koyununuzun	koyunlarınızın
3. çoğul	yalın	koyunu koyunları
	belirtme	koyununu koyunlarını
	yönelme	koyununa koyunlarına
	bulunma	koyununda koyunlarında
	ayrılma	koyunundan koyunlarından
	tamlayan	koyununun koyunlarının

Bilimsel adı

• (boynuzlugiller, evcil hayvanlar): Ovis aries

Üst kavramlar

• boynuzlugiller, evcil hayvan

Alt kavramlar

evcil hayvan

• Anadolu yaban koyunu
• Asya koyunu
• bozkır koyunu
• kıvırcık koyun
• merinos koyunu
• yaban koyunu

Atasözleri

evcil hayvan

• Ak koyun ak bacağından, kara koyun kara bacağından asılır
• Ak koyun kara koyun geçit başında belli olur
• Buğday ile koyun, geri yanı oyun
• Erkek koyun kasap dükkanına yakışır
• Her koyun kendi bacağından asılır
• Koyun can derdinde, kasap et derdinde
• Kurtla koyun, kılıçla oyun olmaz
• Koyunun olmadığı yerde keçiye Abdurrahman Çelebi derler
• Yabancı koyun kenarda yatar
• Ziyan olan koyunun kuyruğu yağlı olur

Deyimler

evcil hayvan

• her koyun kendi bacağından asılır,
• koyun kaval dinler gibi dinlemek,
• koynunda yılan beslemek,
• koyunun kaval dinlediği gibi dinlemek

Kelime birliktelikleri

evcil hayvan

• koyun bakışlı
• koyun baklası
• koyun dede
• koyun eti
• koyun etkisi
• koyun gibi
• koyun koyuna
• koyun mantarı
• koyun otu
• koynuna almak
• koynuna girmek

Türetilmiş kavramlar

• koyuncu
• koyuncuk
• koyungöbeği
• koyungözü
• koyunken
• koyunla
• koyunlu
• koyunsa
• koyunyünü

Çeviriler

evcil hayvan

• Afrikaanca: skaap (af)
• Almanca: Schaf (de) n

  İsviçre Almancası: Schaf (de) n

• Aragonca: borrega (an), güella (an), ñisca (an), obella (an)
• Arapça: غَنَم‎ (ar) e (ġanem)
• Arnavutça: dele (sq)
• Asturyasça: oveya (ast)
• Aymaraca: uwija (ay)
• Azerice: qoyun (az)
• Baskça: ardi (eu)
• Bengalce: েমষ (bn) (emôṣ)
• Beyaz Rusça: аве́чка (be) (avjéčka)
• Bretonca: dañvad (br), penn-dañvad (br), dañvadez (br)
• Bulgarca: овца (bg) (ovca)
• Calo dili: braquí, jeubí, jeulí
• Çeçence: zhii (ce) (zhii)
• Çekçe: ovce (cs)
• Çince: 羊 (zh)
• Danca: får (da)
• Endonezce: biri-biri (id), domba (id)
• Ermenice: ոչխար (hy) (oçʿxar)
• Ersya dili: реве (myv) ( ŕeve )
• Esperanto: ŝafo (eo)
• Estonca: lammas (et)
• Evenkice: беру (beru), овец (owec)
• Faroece: seyður (fo)
• Farsça: گوسفند‎ (fa)
• Felemenkçe: schaap (nl)
• Fince: lammas (fi)
• Fransızca: mouton (fr)
• Friuli dili: piore (fur)
• Frizce: skiep (fy)
• Gagavuzca: koyun (gag)
• Galce: dafad (cy)
• Galiçyaca: ovella (gl), pelandrón (gl), perica (gl)
• Guarani dili: ovechá (gn)
• Gucaratça: ઘેંટું (gu) (gheṇṭũ), મેંઢું (gu) (meṇḍhũ)
• Hausaca: tunkiya (ha)
• Hintçe: भेड़ (hi) (bheṛ)
• İbranice: כבס‎ (he), קוזי‎ (he)
• İngilizce: sheep (en)
• İrlandaca: caora (ga)
• İspanyolca: oveja (es)

  Yahudi İspanyolcası: kuzi (lad)

• İsveççe: får (sv) n, tacka (sv) g
• İtalyanca: pecora (it)
• İzlandaca: kind (is), sauðkind (is), sauðsauður (is)
• Japonca: 羊 (ja)
• Karaçay-Balkarca: koy (krc)
• Katalanca: ovella (ca)
• Kazakça: қой (kk) (qoy), қошқар (kk) (qoşqar)
• Keçuva dili: uyja (qu)
• Kırgızca: кой (ky) (koy)
• Korece: 양 (ko) (yang)
• Kürtçe: mêşin (ku), mih (ku), mî (ku)
• Ladince: biscia (lld)
• Latince: ovis (la), pecus (la)
• Lazca​: oba (lzz)
• Lehçe: owca (pl)
• Letonca: aita (lv)
• Ligurya dili: bè (lij), pégua (lij)
• Lingala: meme (ln), mpata (ln)
• Litvanca: avis (lt)
• Maasai dili: enger (mas)
• Macarca: juh (hu), birka (hu)
• Makedonca: овца (mk) (ovca)
• Malayca: bebiri (ms)
• Malgaşça: ondry (mg)
• Manksça: keyrrey (gv)
• Maorice: hipi (mi)
• Marathi dili: मेंढी (mr) (meṇḍhī)
• Mari dili: шорык (mhr) (šorək)
• Moğolca: хонь (mn) (honʹ)
• Norveççe: får (sv) n, sau (no) e
• Oksitanca: fea (oc), feda (oc)
• Özbekçe: qoʻy (uz)
• Pali dili: mesa (pi)
• Pencapça: ਭੇਡ (pa) (bheḍ)
• Portekizce: ovelha (pt)
• Romanşça: nursa (rm)
• Rumence: oaie (ro)
• Rusça: овца (ru) (ovca)
• Samoaca: māmoe (sm)
• Sanskritçe: मेषः (sa) (meṣaḥ)
• Sarduca: barbeghe (sc)
• Sırp-Hırvatça:

  Kiril: овца (sh)

  Latin: ovca (sh)

• Slovence: óvca (sl)
• Somalice: ido (so)
• Svahili dili: kondoo (sw)
• Şona dili: hwayi (sn)
• Tatarca: sarıq (tt)

  Kırım Tatarcası: koy (crh), qoy (crh)

• Tayca: แกะ (th) (gɛ̀)
• Türkçe:

  Eski Türkçe: 𐰸𐰆𐰪‎ (otk) (q̊¹uń), kon‎ (otk) (kon), koyn‎ (otk) (koyn), ögür‎ (otk) (ögür)

  Osmanlı Türkçesi: قویون‎ (ota)

• Türkmence: goýun (tk), гойун (tk)
• Ukraynaca: вівця (uk) (vivtsya), ягниця (uk) (yağnıtsya), овечка (uk) (oveçka)
• Uygurca: k̡oy (ug)
• Venedikçe: feda (vec), piègora (vec)
• Vepsice: lambaz (vep)
• Yunanca

  Modern Yunanca: πρόβατο (el) (próvato)

Ek okumalar

• Vikipedi'de koyun

Köken 3

Eski Türkçe 𐰸𐰆𐰪‎ (q̊¹uń) sözcüğünden devralındı

Ad

koyun (belirtme hâli koynu, çoğulu koyunlar)

1. kollar arası

   eş anlamlıları: göğüs, kucak, sine

   • Ninem bizde bulunduğu zamanlar onun koynundan başka bir yerde yattığımı hiç bilmem. — Y. K. Karaosmanoğlu

2. (giyim) göğüsle giysi arası

   Kesesini koynunda taşır.

3. (mecaz) koruyucu, şefkatli çevre

   Hepimiz bu yurdun koynunda yetiştik.

Çekimleme

koyun adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		koyun	koyunlar
belirtme		koynu	koyunları
yönelme		koyna	koyunlara
bulunma		koyunda	koyunlarda
ayrılma		koyundan	koyunlardan
tamlayan		koynun	koyunların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	koynum	koyunlarım
	belirtme	koynmu	koyunlarmı
	yönelme	koynma	koyunlarma
	bulunma	koynumda	koyunlarımda
	ayrılma	koynumdan	koyunlarımdan
	tamlayan	koynmun	koyunlarmın
2. tekil	yalın	koynun	koyunların
	belirtme	koynnu	koyunlarnı
	yönelme	koynna	koyunlarna
	bulunma	koynunda	koyunlarında
	ayrılma	koynundan	koyunlarından
	tamlayan	koynnun	koyunlarnın
3. tekil	yalın	koynu	koyunları
	belirtme	koynnu	koyunlarnı
	yönelme	koynna	koyunlarna
	bulunma	koynunda	koyunlarında
	ayrılma	koynundan	koyunlarından
	tamlayan	koynnun	koyunlarnın
1. çoğul	yalın	koynumuz	koyunlarımız
	belirtme	koynumzu	koyunlarımzı
	yönelme	koynumza	koyunlarımza
	bulunma	koynumuzda	koyunlarımızda
	ayrılma	koynumuzdan	koyunlarımızdan
	tamlayan	koynumzun	koyunlarımzın
2. çoğul	yalın	koynunuz	koyunlarınız
	belirtme	koynunzu	koyunlarınzı
	yönelme	koynunza	koyunlarınza
	bulunma	koynunuzda	koyunlarınızda
	ayrılma	koynunuzdan	koyunlarınızdan
	tamlayan	koynunzun	koyunlarınzın
3. çoğul	yalın	koynu koyunları
	belirtme	koynnu koyunlarnı
	yönelme	koynna koyunlarna
	bulunma	koynunda koyunlarında
	ayrılma	koynundan koyunlarından
	tamlayan	koynnun koyunlarnın

Köken 4

koy + -un

Eylem

koyun

1. koymak (eylem) sözcüğünün dilek-emir kipi basit ikinci çoğul şahıs olumlu çekimi

   zıt anlamlısı: koymayın

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "koyun" maddesi

Gagavuzca

Köken

Eski Türkçe 𐰸𐰆𐰪‎ (q̊¹uń) sözcüğünden

Söyleniş

• Heceleme: ko‧yun

Ad

koyun

1. (boynuzlugiller) koyun