Ek:Genel Moğolca
Genel Moğolca ("Common Mongolic") (Nutgeren 2011)[1]
(CT = "Common Turkic" = Ana Şaz Türkçe)
Sözlük
değiştir| Genel Moğolca (Common Mongolic) | Eş asıllı (Türkçe) | Türkçe | İngilizce | Karşılaştırmalar (İngilizce) | Notlar (İngilizce) |
|---|---|---|---|---|---|
| *a- (?*a:-) | kalmak, yaşamak | to stay, live | |||
| *aarča | lor peyniri | curds from fermented milk | |||
| *ab- | almak, elde etmek | to take, to get | |||
| *abaga | amca | paternal uncle | |||
| *abaldu- | güreşmek | to wrestle | |||
| *abčïra- and *ačara- | getirmek, götürmek | to take/bring with one | |||
| *ačï- (< *arčï-) | yüklemek | to load | |||
| *ačïan (< *arčïan) | yük | burden, load | |||
| *adalï | benzer, aynı, gibi | similar, same, as | |||
| *aduun | sürü (genellikle atlar için) | herd (usually of horses) | |||
| *aduula- | hayvancılık yapmak | to tend livestock | |||
| *aduusun | hayvancılık | livestock | |||
| *agsu- | ödünç almak ya da vermek | to borrow or lend | |||
| *agta | kısırlaştırılmış hayvan | gelding | *agtala- ‘to geld, castrate’ | ||
| *aïl | kamp, çadır grubu, köy, komşuluk | camp, group of tents; village; neighbour(hood) | related to CT *a:gïl | ||
| *aïmag | kabile, köy | tribe, village | related to CT *adgïr ‘id’ (perhaps ~ *adrïg?) | ||
| *aǰïrga | aygır | stallion | |||
| *aka | abi, ağa | elder brother | |||
| *ala | çatal, kasık, pantolon ağı, eklem | crotch, groin; fork of trousers; hip | |||
| *ala- | öldürmek | to kill | |||
| *alag | ala, çok renkli, benekli | multi-coloured, speckled, spotted | |||
| *albïn | iblis, kötü ruh | demon, evil spirit | Often used with *gal ‘fire’ | ||
| *alčaï-/ *alčala- | bacakları açmak | to spread the legs | |||
| *alda | kulaç, kulaç uzunluğu | fathom, armspan | |||
| *alda- | kaybetmek, bırakmak | to lose, to let go of, etc | |||
| *alï | hangi | which | |||
| *alï | ver bana | give me | With several extended forms. Behaves like a verb and takes objects | ||
| *alïma | elma | meyve | fruit | related to CT *alïmla, *alma ‘apple’ | |
| *alku | adım | step | |||
| *alku- | adım atmak | to step | see the noun *alku ‘step’ | ||
| *altan | altın | altın | gold | cf. CT *altun ‘gold’ | |
| *aman | ağız | mouth | often also ‘opening’ | ||
| *amasar | açıklık (genellikle bir kanalın) | opening (usu. of a vessel) | apparently from *aman ‘mouth’ | ||
| *amïn | hayat, nefes | life; breath | |||
| *amïtu, *amïdu | canlı | alive | Both derived from *amïn | ||
| *amsa-/ *amta- | tatmak | to taste | (the latter form influenced by *amtan?) | ||
| *amtan | tat, lezzet | taste, flavour | |||
| *amun | pirinç, darı, pirinç lapası | rice; millet; rice gruel | also used for other cereals, or as a general term | ||
| *amusun | çeşitli tahıl yemeklerine verilen ad (aşağıda belirtilmemiştir), pişmiş pirinç | name of several cereal dishes (not specified in the following); cooked rice | apparently derived from *amun | ||
| *ana- (?*hana-) | iyileşmek | to heal, get well, recover | |||
| *anda | sıkı dost, arkadaş | sworn friend; friend | |||
| *andagar ~ andaga(ï) | yemin | oath | |||
| *anǰasun ~ *anǰïsun | pulluk | plough | |||
| *aŋgaï- | açmak, açılmak (intr.), açık olmak | to open, open up (intr), to be agape, etc | probably from *aŋ ‘crack, fissure’ | ||
| *arakï ~ *arïkï | alkollü içecek | alcoholic beverage | |||
| *aral | ada, ırmak | island; river | |||
| *aral | arabanın şaftı | shaft of a cart | |||
| *aralǰï- | takas etmek, ticaret yapmak | to exchange, trade | |||
| *arasun/*arïsʊn | ten, deri | skin; hide | |||
| *arbaï | arpa | arpa | barley | related to CT *arpa | |
| *arča | selvi | cypress | cognate of CT *a:rtuč | ||
| *arčï- | silmek, temizlemek, otları yolmak | to wipe, to clean; to weed | related to CT *arï-t- ‘id’; cf. *arčïur, *arïl-, *arïun | ||
| *arčïur | paçavra, toz bezi, havlu, şal | rag, dust-cloth; towel; scarf | |||
| *arga | araç, yol, metot, plan, oyun, kurnazlık | means, way, method, plan, ruse, shrewdness | |||
| *arïl- | temiz duruma gelme, temizlenmek, kaybolmak | to become clean, to clear up; to disappear | |||
| *arïlga- | temizlemek | to clean | in several languages also ‘to castrate’ | ||
| *arïa | azı dişi, köpek dişi, diş kökü, uzun sivri diş | molar; canine; fang, tusk | often used with *sidün ‘tooth’ | ||
| *arïun | temiz, saf | clean; pure | related to *arčï- and *arïl- ‘above’ | ||
| *aru | geri, arka taraf | back, posterior side | |||
| *arug | küfe, sepet (sırtta taşınır) | pannier, basket (carried on the back) | usu. a basket for collecting dung | ||
| *asara- | göz kulak olmak, yetiştirmek, büyütmek, evlat edinmek | to take care of; to bring up, raise; to adopt | |||
| *aska- | dökmek, serpmek, dağıtmak | to pour out, sprinkle, spill, scatter | |||
| *au (and *auï) | engin, bol, geniş | broad, wide, vast | |||
| *aula | dağ | mountain | |||
| *aur | buhar, öfke | steam; anger | see *haur | ||
| *aučï- | yudumlamak | to sip | see *oačï- | ||
| *aus- (tr.), *austa- (intr) | koklamak, tatmak | to smell, taste | |||
| *auškï | akciğer | lungs | |||
| *ayaga | fincan, kap | cup, bowl | |||
| *ayïl | kamp | camp | see *aïl | ||
| *ayu- | korkmak | to fear | All modern forms derive from *ayi- | ||
| *ba | biz (excl.) | we (exclusive) | |||
| *baa- | dışkılamak | to defecate | |||
| *baasun | dışkı, gübre | excrement; dung | |||
| *baatur | bahadır | kahraman | hero | Wanderwort also found in Turkic, Persian, and Russian | |
| *baga | küçük | small | cf. *bïčïkan, *üčüken | ||
| *bagta- | bir şey için kapasitesi olmak, -e sığmak, uymak, birbirinin seviyesine gelmek | to have the capacity of, to fit into, to suit; to sink | |||
| *baï- | hareketsiz durmak, durmak, duraklamak | to stand still, to stop, to pause | *baï- ‘to be’ is a semantic development | ||
| *baïdasun/*baïtasun | kısrak | mare | an alternative form *baïtal is found in Turkic | ||
| *baka | kurbağa | frog | CT *baka ‘id’; *melekei may have been the original Mongolic word for ‘frog’ | ||
| *bal | bal | bal | honey | cf. CT *bal ‘id’ | |
| *bal(a)gasun | duvar, şehir | wall; town | CT *balïk ‘id’ | ||
| *bara- | bitirmek, sonlandırmak | to finish, end | |||
| *baraun | sağ taraf | right (hand side) | |||
| *barï- | kapmak, tutmak, almak | to grab, to hold, to take | in several languages also ‘to build, make, do’ | ||
| *bars | kaplan | tiger | an Iranian word that probably entered via Turkic | ||
| *basa | yine, ayrıca | again; also | related to CT *bas-a | ||
| *batu | güçlü, sağlam, dayanıklı (insan ya da objeler hakkında) | strong, sturdy, firm (of people and objects) | |||
| *bau- | inmek, aşağı gelmek | to descend, come down | |||
| *bayan | bay | zengin | rich | related to CT *ba:y ‘id’ | |
| *bayar | neşe, mutluluk | joy, happiness | |||
| *bayas- | memnun olmak, sevinmek | to be glad, rejoice | |||
| *bečin | maymun, kuyruksuz maymun, 12 hayvanlı takvimdeki 9. hayvan | monkey, ape; ninth in the Twelve Animal cycle | |||
| *beke | divit, mürekkep | ink stick; ink | a cultural word that probably entered from Turkic but is ultimately from Chinese | ||
| *belbisün | dul | widow | may be of Iranian origin | ||
| *belčier | otlak | pastureland | |||
| *belčir | delta, nehirlerin birleştiği yer | delta; confluence of rivers | cf. Turkic *beltir | ||
| *belen | hazır | ready; ready-made | |||
| *beri | gelin | daughter-in-law; bride | |||
| *berigen and *bergei | baldız, görümce | sister-in-law | |||
| *beye | vücut, kişi, taraf | body; person; side | |||
| *bï > *bi | ben | I | |||
| *bïčïkan | küçük | small | |||
| *bïda (?and *biden) | biz (inc.) | we (inclusive) | |||
| *bi | ben | I | |||
| *bïlduur ~ *bïlǰïur | küçük kuş | small bird | (cf. *sïbaun) | ||
| *bïrau | buzağı | calf | (as based on Kh, Ord, Kalm) | ||
| *bïsïun | hızlı, canlı, akıllı | quick, lively, smart | ?cf. CT *bïšïg ‘mature’ (lit and fig) | ||
| *biči- | yazmak | to write | One of the most widespread loanwords in Eurasia, ultimately from Chinese (cf. Turkic *biti-) | ||
| *bičig | kitap, yazı, mektup | book, writing, letter (epistle) | |||
| *bidüün | ham, kaba | coarse, crude | |||
| *bileü | bileği | bileği taşı | whetstone | related to CT *bi:legü | |
| *bisire- | inanmak, hürmet etmek, tapmak | to believe in; to revere, worship | |||
| *boa- | bağlamak | bağlamak, bohçalamak, dürmek | to tie up, bundle, wrap | cf. CT *bog- | |
| *boarsag ~ *boarčug | yağda kızartılarak elde edilmiş çeşitli hamur işi yemeklerin adı | name of various types of bread and pastry fried in oil | |||
| *boas | hamile büyükbaş hayvan | pregnant; with foal, calf, etc | cf. CT *bogaz | ||
| *boda | büyükbaş hayvan (at, deve ve ineklerin hepsi için kullanılan ortak bir terimdir) | large livestock (collective term for horses, camels, and bovines) | |||
| *boda- | saymak, hesaplamak, düşünmek, planlamak | to count; to calculate; to think; to plan | cf. *sedki- | ||
| *boganï | düşük, kısa (uzun olmayan) | low, short (not tall) | cf. CT *bokay | ||
| *bogar (?*bogaar) and *bagaur (the same etymon?) | kalça, anüs | buttocks; anus | cf. *bögse, *kondalaï, *konǰïasun | ||
| *bokï / *mokïn | reçine | resin | |||
| *bol- | durumuna gelmek, olmak, mümkün veya olası olmak | to become, to be; to be possible or allowed | cf. CT *bo:l- ‘id’ | ||
| *bol- | olgunlaşmak, pişirilmek | to ripen, to be cooked | |||
| *bolgan | hepsi, her | all, every | |||
| *bora | boz | gri | grey | cf. CT *boz | |
| *boraan | yağmur | rain | to be borrowed from Persian bârân | ||
| *bos- | kalkmak | to get up, stand up | |||
| *bosaga | eşik | threshold | |||
| *botaga(n) | deve yavrusu | camel foal | CT *boto ‘id’ | ||
| *bödene | bıldırcın | quail | |||
| *böe | büyü | şaman, büyücü | shaman, sorcerer | cf. CT *bögü ‘id’ | cf. *ïdugan |
| *böelǰi- | kusmak | to vomit | cf. *ogsï- | ||
| *böere | böbrek ? | böbrekler | kidneys | ||
| *böesüg ~ *böesün | testis | testicle | cf. *böldegen | ||
| *böesün | bit | louse | possibly related to CT *bö:g ‘spider’ | ||
| *bögle- | tıkamak, engellemek, önünü kesmek | to stop up; to block, barricade | |||
| *bögse | kıç, kalça | backside, buttocks | cf. *bogar, *kondalaï | ||
| *böǰen (?*böǰeŋ) | tavşan yavrusu | young hare | |||
| *böke | güçlü, güreşçi | strong; wrestler | |||
| *böken | hörgüç | hump of a camel | |||
| *bökene (?*bökeene) | at sineği | gadfly, horsefly | with several unexpected variant forms | ||
| *böldegen | testiler | testicles | |||
| *bös | kumaş parçası, tekstil, pamuklu kumaş | (piece of) cloth, textile; cotton cloth | Wanderwort (probably from Arabic bazz) that entered Mongolic from Turkic | ||
| *bötege | kuş taşlığı, kursak | birds crop, gizzard | |||
| *bučal- | kaynamak (intr.) | to boil (intr) | *bučalga- ‘to boil (tr)’ | ||
| *budaan | tahıl, kabukları ayıklanmış tahıl, yulaf lapası, kaba un | grain, groats; porridge; meal | |||
| *budaŋ | sis | mist | cf. *manan | ||
| *budu- | boyamak | boyamak | to dye, paint | cf. CT *boda- | |
| *budug | boya | boya | dyestuff, paint | cf. CT *bodog | |
| *bugu | geyik | deer | |||
| *buïla | devenin burun tıkacı | camels nose-plug | cf. *döre | ||
| *buǰar | kir, kirli | dirt; dirty | |||
| *buka | boğa | boğa | bull | related to CT *buka (?*bu:ka, ?*bukka) ‘id’ | |
| *bukaur | kalça | buttocks | see * bogaar | ||
| *bula- | gömmek | to bury | |||
| *bulag | (su) kaynağı | (water) spring | cf. CM *kudug ‘well’ | ||
| *bulagan (?*bulugan) | kum | sable | |||
| *bulaŋgïr | bulanık, belirsiz | turbid, unclear | |||
| *bulčïrkaï | bez | gland | perhaps related to *bulčïn ‘muscle’ (not listed here) | ||
| *bulï- / *bulïa- | kapmak, el koymak | to snatch away, seize | |||
| *buluŋ | köşe | corner | cf. CT *buluŋ ‘id’ | ||
| *burčag | bezelye, fasulye | pea, bean | related to CT *burčak (?< burč-ak) | ||
| *burgasun | söğüt | willow | cf. *hičesün | ||
| *burkan | Buda, İlah | Buddha; deity | Wanderwort that probably entered via Turkic *burkan | ||
| *buruu | hata, yanlış, doğru olmayan, yanılma | wrong, false, incorrect; mistake | either endemic or related to CT *buz- ‘to spoil, ruin’ | ||
| *busï (?*bïsï) | değil (tipik bir ad cümlesini olumsuz yapan sözcük) | (is) not (typically the negation for nominal sentences) | *busu ‘other’ | ||
| *butara- | dağılmak, parçalarına ayrılmak | to be scattered, to fall apart, etc | |||
| *buudaï | buğday | buğday | wheat | related to CT *bugday ‘id’ | |
| *budaa | kabuğu ayıklanmış yulaf, yulaf lapası | groats, porridge above. | |||
| *buurul | gri tüylü, bazı hayvanların tüylerinin rengi, boz, grinin tonu | grey-haired; certain hair colour of animals, usu. shades of grey | related to CT *bogrul | ||
| *bü (and *bu?) | yapma | do not | (negative (‘prohibitive’) particle used with imperatives and the like) | ||
| *büdüri- | tökezlemek | to stumble | |||
| *büǰi- | dans etmek | to dance | related to CT *bödi- ‘id’ | *büǰig ‘dance’ | |
| *büküli | bütün, her | all, every | |||
| *büile | diş eti | gums | |||
| *bülien | sıcak, ılık | warm, lukewarm | |||
| *bülǰeg | (yüzük) parmağı | (finger) ring | loanword from CT *bilezük, probably < *bilek yüzük ‘wrist ring’ | ||
| *bültei- | gözünü dikmek, dik dik bakmak, gözlerini belertmek | to stare, glare, to open ones eyes wide | |||
| *bürge (?*büürge) | pire | pire | flea | from CT *bürge | |
| *büri | her, bütün, tüm | every, all, whole | |||
| *bürkü- | kapanmak, bulutlu bir duruma gelmek | to cover; to become cloudy | |||
| *bürküer and *bürküür | kapak, örtü | lid, cover | |||
| *büse | kemer | belt | |||
| *büsegüi | kadın | woman | < *büse ügüi ‘without belt’ | ||
| *büte- | kapanmak ya da bloklanmak, (sis ya da dumanla) örtülmek, tıkanmak | to be covered or blocked, to be shrouded (in mist or smoke); to suffocate | |||
| *bütegei (?*bitegei) | yapma | do not | (negative particle used with imperatives and the like) | ||
| *büteü (?*biteü) | avuç | double handful | |||
| *bütü- | bitirilmek, başarılmak, oluşturulmak, sonuçlanmak, tamamlanmak | to finish, succeed, to be formed, concluded, completed | |||
| *bütün | tamamlanmış, tüm, tamamı, bütün | complete, whole, entire; all | |||
| *büürge | eyer kaşı, semerin başı | pommel of a saddle; bow or hind-bow of a saddle | |||
| *čaa-da | ötede, diğer tarafta | over there, on the other side | cf. *čïna- ‘the other side’ | ||
| *čaa-gsï | o tarafa | to(wards) that side | |||
| *čaa-na | öteki, ötedeki | farther, yonder | |||
| *čaalsun ~ *čaarsun | kâğıt | paper | |||
| *čabčï- | dilimlemek, doğramak, ayırmak, kesmek | to cut, chop, split, fell | |||
| *čaču- | serpmek | to sprinkle | see *saču- | ||
| *čad- | doyurmak | to have eaten ones fill | |||
| *čag | çağ | time | |||
| *čagaan | beyaz | white | |||
| *čaï- | beyaz ya da aydınlık duruma gelmek | to become white or bright | (often used in combination with *ör ‘dawn’) | ||
| *čakïrma | iris (çiçek), orkide | iris (flower), orchid | |||
| *čakïur | çakmak | çakmak taşı, çakmak taşının çeliği, çakmak, şimşek | flint; steel for flint; lighter; lightning | cf. CT *čak- ‘id’ | |
| *časun (?*čabsun) | kar | snow | |||
| *čamča | gömlek | shirt | cf. also Manchu cimci ‘id’ | ||
| *čarčaa(-kaï) | çekirge, ağustos böceği | grasshopper, locust | |||
| *čaul- | parçalara ayırmak | to tear to pieces | see s.v. *čoal- | ||
| *čečeg | çiçek | çiçek | flower | CT *čeček | often also ‘smallpox’, as in CT *čeček |
| *čečen | akıllı | intelligent | see *sečen | ||
| *čeeǰi | sandık, hafıza | chest; memory | cf. *čeeǰile- ‘to recite from memory’ | ||
| *čene- | ölçmek | to measure | |||
| *čer | balgam | phlegm | |||
| *čerig | çeri | asker, ordu | soldier; army | cf. CT *čerig ‘id’, itself of Indic origin | |
| *čï | sen (sing.) | you (sing.) | |||
| *čïbugan (?* čïbagan) | çiğde | çiğde | jujube | ||
| *čïda- | yapabilmek | to be able | |||
| *čïdku- | dökmek | to pour | cf. *ki-, *tüsür- | ||
| *čïïrag | güçlü, sağlam, sıkı | strong, sturdy, tight | related to CT *tïgrak | ||
| *čïkï- | içine sıkıştırmak, doldurmak | to squeeze into, to stuff | related CT *tïk- | The CM form may go back to an earlier (PM) form *tïkï- | |
| *čïkïn | kulak | ear | |||
| *čïla- | yorulmak | to be tired | see *čile- | ||
| *čïlaun | taş | taş | stone | CT *ta:š (in the Shirongol languages, EYu and Kgj) | |
| *čïlbuur | martingal kayışı, at koşum takımının parçalarından biri vb. | martingale, part of a horses harness, etc | |||
| *čïmarkaï | mabet (anat) | temple (anat) | |||
| *čïna- | pişirmek | to cook | |||
| *čïnaïda, *čïnar (and other derivates of *čïna-) | yarından sonraki gün | the day after tomorrow | |||
| *čïŋga | güçlü, sıkı | strong; tight | |||
| *čïno | kurt | wolf | |||
| *čïŋla- | dinlemek | dinlemek | to listen | cf. CT *tiŋle- ~ *tïŋla- ‘id’, perhaps from Chinese tīng | |
| *čïraï | yüz, yüz ifadesi | face; facial expression | |||
| *čïrï- | çekmek, sürüklemek | to pull, drag | |||
| *čïsun | kan | blood | The PM root may have been *ču- or *čï- | ||
| *čïul- | toplanmak, bir araya gelmek | to gather, convene | |||
| *čiči- | saplamak | to stab | see *seči- | ||
| *čidkör | iblis, şeytan | demon, devil | |||
| *čidör | atın ayak bağı, prangalar | horses hobble; shackles | |||
| *čiig | çiğ | nem, nemli, ıslak | moisture; moist, wet | perhaps related to CT *čï: ‘moisture’ and/or *čï:g ‘dew’ | |
| *čile- (?*čïla-) | yorulmak, bitkinleşmek, uyuşmak ya da tutulmuş duruma gelmek | to be tired, exhausted; to become numb or stiff | |||
| *čilmö- | toplamak | to pick | see *čölbe- | ||
| *čilöe (?*čölee) | boş vakit | free time | |||
| *čimegen (?*čimögen) | ilik, ilikli kemik | marrow; bone containing marrow | |||
| *čimki- | çimdiklemek, sıktırmak | to pinch, nip | |||
| *čoal- | delmek, delinmek, delikli duruma gelmek, delik açmak | to pierce, puncture, perforate, make holes in | *čoara- ‘to be pierced, perforated, develop holes’ | ||
| *čoarga / *čuurga | kilit | lock | |||
| *čogča | öbek, yığın | heap, pile | |||
| *čogla- | toplamak | to gather | Zie *čugla- | ||
| *čokï- | gaga ile toplamak, gagalamak | to peck, pick | |||
| *čolban/*čolman | Çulpan | Çoban Yıldızı | Venus | CT cognate *čolpan ‘id’ | |
| *čöen | az | few | cf. also *üčüken | ||
| *čögeče (?*čögüčeg) | (şarap) fincanı | (wine) cup | |||
| *čölbe- ~ *čölme- | gaga ile toplamak, gagalamak | to pick, peck | |||
| *čömü- | yolmak, koparmak | to pick, pluck | perhaps related to *čimki- ‘to pinch’ and to *čölbe- | ||
| *čösün | safra kesesi | gall bladder | see *sösün | ||
| *čuburï- | sızmak, damlamak | to leak, drip | |||
| *čug | çıkın | çıkın | bundle | cf. CT *čug ‘id’ | |
| *čugla- | toplamak, birleştirmek, birlemek,bir araya getirmek | to bundle; to put together; to gather, assemble | |||
| *čüče | keski | chisel | see *siüči | ||
| *daa- | taşıyabilmek ya da kaldırabilmek vb. | to be able to carry or bear, etc | |||
| *daagan | iki yaşındaki tay, tay | two-year-old foal; foal | cf. *unagan | ||
| *daakï | yapağı | (lump of) shaggy hair | related to CT *yapaku ‘matted wool, etc’, or to CT *yapak | cf. *kumakï | |
| *daara- | üşümek, üşümüş hissetmek | to be cold; to feel cold | |||
| *daarï | yağır | yağır, bir hayvanın sırtındaki yara | saddle gall, sore on an animals back | related to Turkic *yagïr ‘id’ | |
| *daarï- | geçmek, uğramak, çarpmak, çiğnemek, hakaret etmek | to pass by, drop in; to bump into, run over; to insult | |||
| *daba- | karşıya geçmek, geçmek, aşmak | to cross, pass; to exceed | |||
| *dabasug ~ *dabusag (~ *dabasuŋ) | mesane | (urinary) bladder | |||
| *dabkur | iki kat, dizi, katman, katlı | double; row; layer; folded | cf. *dabta- ‘to repeat’ (not listed here) | ||
| *dabusun | tuz | salt | PM root may have been *dabu- | ||
| *daga- | takip etmek | to follow | in Bao and Kgj also ‘to resemble’ | ||
| *daïn | yağı | savaş ve *daïsun ‘düşman’ | war and *daïsun enemy | related to CT *yagï ‘enemy’ | |
| *daku | yağmurluk | kürk manto (dışı kürklü), yağmurluk | fur coat (with the fur outside), raincoat | related to CT *yagku ‘id’, from *yag- ‘to rain’ | |
| *dalaï | deniz | sea | related to CT *taluy ‘id’, itself possibly a geographical name of Chinese origin | ||
| *dalan | yetmiş | seventy | related to *dolaan (< *daluan) ‘seven’ | ||
| *dalu | kürek kemiği | shoulder-blade, scapula | |||
| *damla- | sırık, sedye vb. üzerinde taşımak | to carry on a carrying-pole, in a sedan chair, etc | |||
| *daŋgal | topak, yığın | lump, clod | |||
| *darasun | şarap (meyve ya da tahıldan) | wine (from fruit or cereals) | |||
| *daru- | basmak, aşağı ittirmek, bastırmak | to press, push down, suppress | |||
| *daun | ses, seda, şarkı | sound; voice; song | |||
| *daurïa- | taklit etmek, örnek almak | to imitate, follow the example of | |||
| *daus- | bitirilmek, tahammül etmek, dayanmak | to be finished; to suffer, endure | |||
| *debis- (>*debüs-) | yayılmak | to spread | |||
| *debisker | döşek, yatak | mattress, bedding | derived from *debis- | ||
| *debse | geçmek, uğramak, çarpmak, çiğnemek, aşağılamak | to pass by, drop in; to bump into, run over; to insult | probably related to *debis- | ||
| *debte- | sırılsıklam olmak, ıslanmak | to be soaked, to be steeped | |||
| *deel | giysi, kıyafet, ceket, kaban, cüppe | clothes, garment, jacket, coat, gown | |||
| *deere | yukarıdaki, üstteki | above, upper | perhaps from a PM root *depe- > *dehe- | ||
| *deesün | ip | ip, bağ | rope, cord | possibly related to the Turkic *yep, a NE variant of *yïp ‘thread’ | |
| *del | yele | yele | mane | related to CT *ye:l ‘id’ | |
| *delbi- | yelpaze | elini sallamak, yellemek | to wave, to fan | could be a borrowing from Turkic *yelpi- ‘id’ | *delbiür ‘fan’ |
| *deled- | vurmak | to beat | variant *deles- | ||
| *deleŋ | yelin | meme | udder | Turkic cognate *yelin ‘id’ | |
| *delge- | yayılmak | to spread | |||
| *deliün | dalak | spleen | |||
| *dere | yastık | pillow | |||
| *deresün | bazı sazlık ve çayırların adı, hasır | name of several reeds and grasses; rush mat | probably related to CT *yez | ||
| *deü | küçük kardeş | younger sibling | |||
| *deüǰile- | kapatmak, askıya almak, yapıştırmak | to hang up, suspend, attach | cf. *elgü- | ||
| *deüli- | atlamak, sıçramak | to jump, leap | cf. *hüsür- | ||
| *deür- | ata binerken önünde veya arkasında birini/bir şeyi taşımak | to carry sb/sth in front or behind while riding a horse | possibly related to the Turkic form *ünger- (?*yünger-) | cf. *sundala- which occurs in similar meanings | |
| *doa-ra | altında | under | |||
| *dobtul- | dörtnala gitmek, akın etmek, hücum etmek, saldırmak | to gallop; to rush, charge, attack | |||
| *dogal- | topallamak | to limp | *dogal-aŋ ‘limping, crippled’ | ||
| *dogsïn | vahşi, zalim | fierce, cruel | |||
| *dolïa- (> *dolaa-) | yalamak | yalamak | to lick | CT *yalga- ‘id’ (problematic) | |
| *dolaan | yedi | seven | earlier (PM) *daluan | ||
| *domag | öykü, efsane, peri masalı | tale, legend, fairy tale | related to CT *yomak ‘fairy tale’ | in some languages ‘nonsense; mockery’ | |
| *dota-r | iç | interior | *dota-ra ‘in, inside’ | ||
| *döčin | kırk | forty | |||
| *dörben | dört | four | related to *döčin ‘forty’ and *dönen ‘four-year-old’ (not listed) | ||
| *döre | hızma, devenin burun mandalı | nose ring, camels nose peg | |||
| *döree | üzengi | üzengi | stirrup | may be related to CT *(y)üzeŋ(g)ü ‘id’ | |
| *dösi | örs | anvil | |||
| *döte | doğrudan doğruya, yakın | directly; nearby | |||
| *dötüer | dördüncü | fourth | cf. *dörben ‘four’ and *döčin ‘forty’, as well as *dönen ‘four-year-old’ (not listed) | ||
| *dulaan | sıcak | warm | |||
| *dumda | orta | middle | possibly from a root *dum- + dat-loc ending | ||
| *duran | kalp, akıl, gönüllülük, istek, arzu, aşk | heart, mind; willingness; wish, desire; love, etc | |||
| *dusu- | damlamak, düşmek | to drip, drop | cf. the caus. *dusaa- < *dusua- | ||
| *duta- | eksik olmak, yetersiz olmak | to lack, to be insufficient | |||
| *dutaa- | kaçmak | to flee | cf. *horgu- ‘id’ | ||
| *düil- | tıraş etmek | to shave | possibly irregularly related to CT *yilü- ‘id’ | cf. *kïrga- | |
| *dülei | sağır | deaf | |||
| *düre- | satmak | to sell | Other Mongolic languages use *kudaldu- | ||
| *düür- | dolmak | to be(come) full | |||
| *düüreŋ | dolu | full | from *düür- | ||
| *ebčeün (~ *ebčiün) | göğüs | chest | perhaps related to *ebür ‘bosom’ | ||
| *ebde- | kırmak, yok etmek | to break, destroy | |||
| *ebečin | hastalık, rahatsızlık | illness, disease | |||
| *ebed- | hasta olmak, incinmek | to be ill; to hurt | |||
| *eber (?*heber) | boynuz | horn | |||
| *ebesün | çim, ot | grass, weed | possibly from a PM root *ebe- + the (collective?) suffix *-sUn | ||
| *ebke- | sarmak, sarmalamak, bükmek | to roll up, wrap up, fold | |||
| *ebsie- (?*hebsie-) | esnemek | to yawn | |||
| *ebüdüg | diz | knee | may be related to *emüdün ‘trousers’ | ||
| *ebügen | yaşlı adam | elderly man | |||
| *ebül/*öbül | kış | winter | see *übül | ||
| *ebür/*öber (?*h-) | bağır | bosom | possibly related to *ebčiün ‘chest’ | ||
| *ebür/*öber (?*h-) | güneşli nokta, güney yamacı, ön | sunny spot; southern slope; front | |||
| *eči- | gitmek | to go | may be related to CM *od- ‘to go’ | ||
| *ečige | baba | father | |||
| *ed | et | şey, mallar, mamuller, matertal, malzeme | thing; goods, merchandise; material; fabric | related to CT *ed | originally probably a general term ‘goods’, in some modern languages also ‘fabric, textile’ |
| *edege- | kurtulmak, iyileşmek, canlanmak | to recover, heal, to come alive | |||
| *edüe (> *edee) and *odua (> *odaa) | şimdi | now | |||
| *edür/ödür | gün | day | see *üdür | ||
| *egeči | abla | elder sister | |||
| *eimü | böyle, bu tür | such, this kind of | from the pronominal (proximal demonstrative) root *e-, cf. also *ene ‘this’, *ende ‘here’, *ein ‘this way’ etc | ||
| *ein | bunun gibi, bu şekilde | like this, this way | Originated as a converb of *ei- ‘to do this way’. see *eimü | ||
| *ein ki- | bu şekilde yapmak | to do this way | with several contractions and alterations; cf. *ein | ||
| *eǰen | efendi, malik, patron | master, owner, boss | |||
| *eke | anne | mother | |||
| *ekeyü- | eğilmek, öne doğru eğilmek | to bow, bend over, stoop | |||
| *ekir or *ikir | iki | ikiz | twins | related to CT *ekkiz ‘id’, from *ekki ‘two’ | |
| *elbeg | bol, fazla | abundant, superfluous | |||
| *elde- | (deri) sepilemek | to tan (a hide) | |||
| *ele- | aşınmak, yıpranmak | to be worn down, to wear out | |||
| *elesün | kum | sand | cf. *kumag ~ *kumakï ‘sand’ (not listed) | ||
| *elgü- | takmak, asmak | to hang, suspend | cf. *deüǰile- | ||
| *elǰigen | eşek | eşek | donkey | related to CT *ešgek | |
| *em | em | ilaç ,em | medicine, remedy | related to CT *em ‘id’ | |
| *embüre- | parçalarına ayrılmak, yere yuvarlanmak, çökmek | to fall apart, tumble down, collapse | cf. *nura- | ||
| *emdege(i) | yumurta | egg | see *ömdegen | ||
| *eme | kadın | woman | |||
| *emegen | yaşlı kadın, büyükanne | elderly woman; grandmother | derived from *eme ‘woman’, cf. *berigen from *beri | ||
| *emeel | eyer | saddle | |||
| *emkü- | ağızda tutmak | to hold in the mouth | |||
| *emlig | vahşi, yabani | wild, untamed | cf. *oraa and *ǰerlig (the latter not listed here) | ||
| *emüdün | pantolon | trousers | related to *emüs- | ||
| *emüne | güney, ön cephe, ön | south; front, anterior | |||
| *emüs- | giyinmek (kıyafetler) | to put on, to wear (clothes) | |||
| *ende | burada | here | see s.v. *ene | ||
| *ene | bu | this | cf. also *ende ‘here’, and several compounds with *ene listed as separate entries | ||
| *ene üdür | bugün | today | see *üdür ‘day’ | ||
| *ene hon | bu yıl | this year | see *hon ‘year’ | ||
| *ene üdesi(leŋ) | bu akşam, (bu) gece | this evening, tonight | see *üdesi(leŋ) ‘evening’ | ||
| *ende | burada | here | cf. *ene ‘this’ | ||
| *eŋger and *eŋge | bir giysinin önü, bir giysinin kolu | front of a garment, flap of a garment | |||
| *eŋgeske | ten | kızarıklık, al renginde olma | blush; rouge | possibly related to CT *eŋ ‘cheek’ or ‘complexion’ | |
| *erdem | erdem | erdem, uzmanlık, bilim, öğrenme | virtue; specialty; science, learning | cf. CT *erdem | |
| *ere | er | adam | man | possibly related to CT *er ‘id’ | |
| *ereün | çene | chin | |||
| *ergi (?*hergi) | kıyı, yaka, uçurum, yar | shore, bank; cliff, precipice | |||
| *ergü- | kaldırmak, yükseltmek, taşımak | to lift, raise; to carry | |||
| *eri- | aramak, istemek, dilemek, talep etmek | to look for; to want, wish for; to request | |||
| *erte | erte | erken, sabah | early; morning | related to CT *erte ‘id’ | |
| *erüke | çatı penceresi, (bir yurdun) duman deliği | skylight, smoke-hole (of a yurt) | |||
| *erüül (?*ereül) | sağlık(lı) | health(y) | |||
| *ese | değil | not | |||
| *esergü (?*hesergü) | karşı taraf | opposite side | |||
| *esige | yavru (genç keçi) | kid (young goat) | perhaps borrowed from CT *ečkü ‘goat’ | cf. *ünügün ‘kid goat’ | |
| *eüden | kapı | door | |||
| *eükün/*öekün | yağ- iç yağı | fat, grease | |||
| *eülen | bulut | cloud | |||
| *eüs- ~*eüd- | meydana gelmek, ortaya çıkmak, başlatılmak | to originate, arise, to be started | |||
| *gada- | dış, dışarı | outside, exterior | |||
| *gadasun | kazık | stake | *kadaasun ‘nail’ | ||
| *gadasun | çivi, kazık, direk | peg, stake, pole | |||
| *kadaasun | çivi | nail | |||
| *gadasun | kazık | stake | and/or *kadaasun ‘nail’ | ||
| *gagča ~ *gaŋča | yalnız | alone | |||
| *gaǰar | kara, yeryüzü, toprak, yer | land, earth, soil, place | |||
| *gakaï | domuz | pig | |||
| *gal | ateş | fire | |||
| *galaun | kaz | goose | |||
| *galǰau | deli, çılgın | mad, insane | *galǰaura- ‘to go mad’ | ||
| *gar | el | hand | |||
| *gar- | çıkmak, ortaya çıkmak | to come out, appear | |||
| *gasïun | acı, ekşi | bitter, sour | |||
| *gaulï | bakır, pirinç | copper, brass | |||
| *gaursun | ekin anızı, kırpılmış tahıl, tüy sapı | stubble, cut grain stalks; shaft of a feather | |||
| *ge- | söylemek | to say | see *kee- | ||
| *gedesün | bağırsak, karın | intestines, bowels; belly | PM root may have been *gede- or *gete- | ||
| *gee- | kaybetmek, vazgeçmek, bir yere koymak | to lose; to let go of; to put down | |||
| *gegeen | aydınlık, parlak | light, bright | related to the verb *gei- | ||
| *gei- | ışıldamak, parlamak | to become light, to shine | cf. *gegeen | ||
| *geičin | konuk | guest | perhaps derived from *keid | ||
| *geǰige | ense, boyun | back of the head; neck | cf. *gedei- ‘to bend backwards’, *gedergü ‘backwards’ (not listed) | ||
| *geli- | peşinden gitmek, yetişmek | to follow, catch up with | |||
| *gem | kem | eksiklik, zarar, hastalık, hata, sorun | defect, damage; disease; fault; trouble | apparently related to CT *kem ‘illness’ | |
| *gendü | (bazı etoburların) erkek olanı | male (of certain carnivores) | |||
| *genedte | kazara, ansızın | by accident; sudden(ly) | |||
| *ger | mesken, ev, Moğol yurdu | dwelling, house; Mongolian yurt | |||
| *gere | parlaklık, meşale, tanıklık | brightness; torch; witness | |||
| *gereči ~ *gerečin | tanıklık, kanıt | witness; proof | |||
| *gerel | ışık, aydınlık | light, brightness | possibly related to *gei- and *gegeen | ||
| *gerte/*gertü | ev(de) | (at) home | dative-locative case of *ger ‘house’ | ||
| *ges- | erimek, çözülmek | to melt, thaw | cf. *sïrï- ‘to melt’ | ||
| *gesiün | dal | branch | cf. *salaa ‘id’ | ||
| *geški- | adım atmak, basmak | to step on; to trample | perhaps the original form is *geǰki- | ||
| *geškiür | stairs, (step of a) staircase, (rung of a) ladder | from *geški- ‘to step on’ | |||
| *getül- | geçmek, sığ yerden yürüyerek geçmek | to cross, ford | see ketül- | ||
| *geün | kısrak | mare | cf. *baïtasun ‘id’ | ||
| *gïl- ~ *gil- ~ *ǰïl- ~ *ǰil- | pürüzsüz, cilalı, parlak | smooth; glossy, shiny | |||
| *gogal, *gogasun, *gogad | Çin frenksoğanı ve diğer soğanlı bitkiler | Chinese chives and other bulbous plants | |||
| *goka | kanca, çengel | hook, crook | |||
| *gol | göl, dere, çay, hendek | river, brook, streamlet, ditch | cf. *mören | ||
| *gorgï | çengel, toka, kopça | hook; buckle, clasp | |||
| *göen (?and *göin) | sığ | shallow | |||
| *gölige | köpek yavrusu, enik, (etobur) yavru | puppy; whelp, cub (of carnivores) | |||
| *göre- | örmek | to braid | see *gürü- ‘id’ | ||
| *göree | avcılık, oyun | hunting; game | *göreesün ‘(wild) animal’ | ||
| *gučïn | otuz | thirty | *gurban ‘three’ and *gunan ‘three-year-old’ (not listed) | ||
| *gudusun | çizme | boots | see *gutusun | ||
| *gulïr | un | flour | see *gurïl | ||
| *gura | karaca, erkek karaca | roe deer; roebuck | |||
| *gurban | üç | three | cf. *gučïn ‘thirty’, *gutuar ‘third’, and *gunan ‘three-year-old’ (the latter not listed) | ||
| *gurïl | un | flour | |||
| *gutuar | üçüncü | third | cf. *gurban ‘three’ and *gučïn ‘thirty’ | ||
| *gutusun and *gutul | çizme | boots | as well as forms pointing at -d- rather then -t- | ||
| *guya | but | thigh | |||
| *guyu- | talep etmek, istemek, yalvarmak | to request, ask for, to beg | |||
| *gübi- | silkelemek, tekrar tekrar vurmak, çerçöpünü ayıklamak | to shake (off), to beat repeatedly, to thrash | |||
| *güi- | koşmak | to run | cf. *haul- ‘to run (mainly of animals)’ | ||
| *güiče- | yetişmek, erişmek, tamamlanmak, yerine getirilmek | to catch up with, to overtake; to be completed, fulfilled | perhaps related to *güi- ‘to run’ | ||
| *güǰeen | karın, mide | belly, stomach | |||
| *gün | derin | deep | |||
| *gürü- | örmek | to plait, braid | |||
| *güreen | bazı kas, tendon ve damarların adı | name of certain muscles, tendons, or veins | |||
| *gürü (?*kürü) | taş | stone | cf. *čïlaun ‘stone’ | ||
| *haaga | kepek | bran | |||
| *haakaï and *haalǰïn | örümcek | spider | |||
| *hača | çatal, çatallanma | fork, bifurcation | |||
| *hačï | erkek torun, kız ya da erkek yeğen | grandson; nephew/niece | related to CT *atï ‘grandson’ < ?*hatï | ||
| *hadku- | kapmak, elde tutmak | to grab, to hold in the hand | |||
| *halagan | elin avuç içi | palm of the hand | |||
| *haluka | (küçük) çekiç | (small) hammer | |||
| *hamu- | dinlenmek | to rest | the caus. *hamuul- | ||
| *hamuul- | bir şey düşünmeyi bırakmak vb. | to put to rest, etc | |||
| *hamura- | dinlenmek | to rest | |||
| *haŋga- ~ *haŋka- | susamak | to be thirsty | cf. *umdaas- elsewhere | ||
| *hanï- and *hanïï- | tek gözünü kapamak | to close ones eyes | |||
| *hanïska | kaş, kirpik | eyebrow; eyelash | derived from *hanï- | ||
| *harban | on "10" | ten | perhaps *ha + -rban or *har + -ban | ||
| *hargal, *hargasun | gübre, kurutulmuş inek gübresi (yakıt olarak kullanılır) | dung; dried cow dung (used as fuel) | related to CT *hark ‘dung’ | cf. *baasun, *komaul, *korgasun, *öteg (?), *ǰundaul | |
| *hasag- ~ *hasagu- ~ *hasau-, etc | sormak | to ask | cf. *sura- ‘id’ | ||
| *kulag- | çalmak | to steal | |||
| *haul- | koşmak | to run | cf. *güi- ‘to run’ | ||
| *haur | hava, buhar, öfke | air; steam; anger | |||
| *hayag | (iki) avuç | (double) handful | |||
| *heče- | yorgun ya da zayıf düşmek | to become tired or emaciated | |||
| *hedke- (~ *heske- ~ *hečke-) | kesmek | to cut | The original form may have been *heǰke-, perhaps from PM *peǰke- | ||
| *hee- | ısıtmak, güneşte kurutmak, pişirmek, kızartmak | to warm; to dry in the sun; to bake, roast | cf. ?*hebür ‘sunny spot’ | ||
| *heere- | ağlamaktan boğulacak gibi olmak, ağlamak ya da sinir krizi geçirmek | to choke from crying, to have a fit of crying or a tantrum | |||
| *heil- | parçalamak, ayırmak | to part, to leave each other | |||
| *hekin | kafa | head | cf. *teriün ‘head’, *tolagaï ‘head’, *tarïkï ‘brain’ | ||
| *heli- | batmadan yüzmek, süzülmek | to float; to soar | |||
| *helie | bazı yırtıcı kuşların adı, genellikle 'uçurtma' | name for various birds of prey, usually kite | possibly originally the nomen imperfecti of *heli- above | ||
| *heligen | karaciğer | liver | |||
| *herbeekei ~ *herbekei | kelebek | butterfly | |||
| *herekei | başparmak | thumb | PM root may have been *pere- > *here- | ||
| *hergi- | dönmek, dolaşmak | to turn, to move around | |||
| *herike (?*herke) | tespih | prayer beads | |||
| *hesi | sap, kulp | handle, grip | |||
| *heür | yuva, mezar | nest; grave | |||
| *hïbau (?*hïbuu) | kabuk (yumuşakça) | shell (mollusk) | |||
| *hïlua | sinek | fly | cf. *sïmaul, *sona | ||
| *hïra (?) | alt kısım, alt bölüm | bottom part, underside | |||
| *hïruar ~ *hïraur | alt, taban, zemin | bottom, base, ground | |||
| *hïutan (~ *huïtan) | dar, sıkı | narrow, tight | perhaps related to *hïbčau | ||
| *hibee- (~ *ihee-) | korumak, savunmak, yardım etmek | to protect, defend, to help | |||
| *hiče- | utanmak | to be ashamed | |||
| *hičesün (?*hičöesün) | söğüt | willow | |||
| *hildü | kılıç | sword | see *ildü ~ *üldü | ||
| *hilidün | saçkıran, kellik (bir deri rahatsızlığı) | tinea, ringworm (skin affliction) | |||
| *hileü | gereksiz vb. | superfluous, etc. | see *hüleü | ||
| *hinie- | gülmek | to laugh | |||
| *hir | bıçak kenarı | edge of a knife | |||
| *hiröe- | iyilik dilemek, kutsamak | to wish well, to bless | |||
| *hiröer/*hiröel | dilek, dua, lanet | wish; prayer; curse | |||
| *hodun | yıldız | star | PM root may have been *po- | ||
| *hogtal- | kesmek, hasat etmek | to cut, harvest; to fell | intransitive *hogtara- and intensive *hogtačï- | ||
| *hoï | orman | forest | |||
| *hokar | kısa | short | |||
| *hon | (bir) yılın (süresi) | (the duration of a) year | cf. *ǰil ‘(calendar) year’, *nasun ‘year (of age)’ | ||
| *horaï | baş tacı, tepe, zirve | crown of the head; top, summit | |||
| *horčï- | dönmek (intr.), gitmek | to turn (intr); to go | cf. *eči- (*očï-) and *od- | ||
| *horčïul- | dönmek (tr.) | to turn (tr.) | Caus. of *horčï- | ||
| *horgï- | kaynamak, fokurdamak, fışkırmak | to boil, to bubble, to gush forth | |||
| *horgu- | kaçmak | to flee | cf. *dutaa- ‘id’ | ||
| *horïa- | sarmak, sardırmak, çevirmek, sarmalamak | to bind, wind, spin, wrap | |||
| *hödün | kuş tüyü | feather | PM root *pɵ- | ||
| *höelǰin (*böelǰin, *höbelǰin, *böbelǰin) | ibibik | hoopoe | |||
| *höesün (*höersün) | irin, iltihap | pus, matter | cf. *idee ‘id’ | ||
| *högi- (?) | vurmak, çarpmak, dövmek | to hit, strike, beat | |||
| *höŋkeri- | yuvarlanmak, devrilmek | to roll, tumble | |||
| *hörüm | matkap, burgu | drill, auger | |||
| *hötü ~ *hödü | larva, kurt, solucan | larva, maggot; worm | |||
| *huǰaur ~ *hïǰaur | kök, köken, kaynak | root; origin, source | see also *ündüsün for the literal meaning ‘root’ | ||
| *hula (?*huula) | zirve vb. | tinder, etc | cf. *kete | ||
| *hulaan | kırmızı | red | |||
| *hulaï- | kızarmak | to become red | |||
| *hulïasun | kavak, titrek kavak | poplar, aspen | |||
| *humba- | yüzmek | to swim | |||
| *hunïn | duman | smoke | cf. *hutaa ‘smoke’ | ||
| *hunu- | at arkasına binmek, binmek | to ride on horseback; to mount | |||
| *huŋgu- | gaz kaçırmak, osurmak | to break wind, fart | |||
| *huŋgusun | osuruk | fart | from *huŋgu- | ||
| *huraka (?*hurïka) | kement, ilmik, kapan, tuzak | lasso, noose, snare, trap | |||
| *hurba- | çevirmek (etrafında) (intr.) | to turn (around) (intr) | |||
| *hurbï (?*hurbaï) | sapan (taş fırlatmak için), mancınık | sling (for hurling stones), slingshot | |||
| *huruu | aşağı doğru, akıntı yönünde | downward; downstream | cf. *dɔara, *hïra (s.v. *hïraur) | ||
| *huruul | dudak(lar) | lip(s) | cf. *kosïun ‘beak, snout’, and *kirbei ‘edge’ | ||
| *hutasun | iplik | thread | |||
| *hutu- | duman çıkarmak | to emit smoke | |||
| *hutua (> *hutaa) | duman | smoke | Elsewhere *hunïn is used | ||
| *huuta | çanta, çuval | bag, sack | |||
| *huya- | bağlamak, tutturmak | to tie, fasten | cf. *kaa- | ||
| *hüde- (?*hüdü-) | yamalamak, onarmak | to patch, mend | |||
| *hüdesün (perhaps *hüdeesün < *hüdüesün) | (kıyafetlerde) yama | patch (on clothes) | cf. *kalaasun | ||
| *hügün | derin | deep | see *gün | ||
| *hüǰüür (?*üǰüür) | uç, son | tip, end | compare variants of *üǰe- ‘to see’, *eüdün ‘door’ | ||
| *hüker | öküz | sığır, öküz | bovine; ox | related to CT *höküz ‘ox’ | |
| *hülde- | araba sürmek, peşine düşmek, takip etmek, sürmek, arabayla yol almak | to drive; to chase, pursue; to expel, drive out | |||
| *hüle- | kalmak, kalmış olmak | to remain, to be left | cf. *kočar- | ||
| *hüleü/*hileü | gereksiz, fazla, artık, fazlalık | superfluous, more than; surplus, excess | |||
| *hülie- (~ *hüile-) | patlatmak | to blow | |||
| *hültüre- | parçalanmak, yıpranmak veya çatlamak | to fall apart, to become worn out or gappy | |||
| *hümekei ~ *hümükei | berbat, kötü kokulu | stinking, malodorous | probably derived from *hüü- ‘to rot’ and possibly also related to *höesün ‘pus’ | ||
| *hümeri- | kırışmak, buruşmak, büzülmek | to wrinkle, shrivel, contract | |||
| *hünegen | tilki | fox | |||
| *hünesün | kül | ashes | |||
| *hünir (?*hünür) | koku, aroma | smell, odour, aroma | *hünirde-, *hünirte- ‘to smell (tr.)’ | ||
| *hünirte-) | kokmak | to smell | |||
| *hünis- ~ *hünüs- | kokmak (tr.) | to smell (tr) | |||
| *hüŋgü- | to crumple; to rub between the hands | ||||
| *hüre | tohum, çekirdek, meyve | seed; pip; fruit | |||
| *hürgü- | korkmak | ürmek, korkmak (tipik olarak hayvanlar için) | to be startled, frightened (typically of animals) | related to CT *hürk- ‘id’ | |
| *hürü- | ellerle ovmak (çıkarmak), öğütmek vb. | to rub (off) with the hands, to grind, etc | |||
| *hüsün | saç | hair | PM root may be *hü- (?*pü-) | ||
| *hüsür- | atlamak, sıçramak | to jump, leap | |||
| *hütügün | vajina | vagina | |||
| *hüü- | kötü kokmak | to stink | and *höe- ‘to rot, fester’ (?) | ||
| *ï (?) | o (kadın, erkek ya da canlı, cansız tüm varlıklar için) | (s)he, it | genitive *ïnu | ||
| *ïbčau | dar, sıkı | narrow, tight | |||
| *ïdugan | (erkek ya da kadın) şaman | shaman(ess) | cf. *böe | ||
| *ïlga- | seçmek, ayırmak, ayırt etmek | to choose, select, distinguish | cf. *soŋgu- | ||
| *ïmaan | keçi | goat | related to CT *(y)ïmga ‘id’ | ||
| *ïnagsï | beriye, buraya | hither, to this place | from a root *ïna- ‘this side’ | ||
| *ïnǰaga | geyik yavrusu, genç geyik ya da antilop | fawn, young deer or antelope | |||
| *ïŋgarčag | semer | packsaddle | |||
| *ïrau | yır | melodi, ezgi, nağme | melody, melodious; singing | CT *yïr-a-gu from CT *(y)ïr ‘song’ | |
| *ïro | kehanet, ön sezi vb. | omen, premonition, etc | possibly related to CT *ïrk ‘id’ | ||
| *ïsu (?) | kurum | soot | see *is(ü) | ||
| *ïtau | ela orman tavuğu, keklik ya da tavuk familyasının diğer büyük üyesi | hazel-grouse, partridge or other large member of the chicken family | |||
| *ibil- (?*ibel-) | (memeden süt) akmak | to flow (of milk from the udder) | |||
| *ide- | yemek | to eat | |||
| *idee | irin | pus | cf. *höesün ‘id’ | ||
| *ig (?*yig) | iğ ağacı, ağırşak | spindle, spindle whorl | |||
| *iker | ikiz | twins | see *ekir | ||
| *ilbi | sihir, el çabukluğu, hokkabazlık | magic; sleight of hand, conjuring tricks | cf. Turkic *yelvi | ||
| *ilbi- | to rub; to smooth with the hand | ||||
| *ildü | kılıç | kılıç | sword, sabre | cf. CT *kïlïč ‘sword’, also used for ‘shuttle’ in several Turkic languages | with an early ‘prebroken’ variant *üldü. Both forms survive |
| *ile (?*hile) | açık, görünür, belirgin, belli | clear, visible, obvious, evident | |||
| *ile- | gitmek | to go | *ilee- (< causative) (and newly-formed *ile-ge-) ‘to send, dispatch’ | ||
| *irbis | leopar, panter | leopard, panther | |||
| *ire- | gelmek | to come | |||
| *irge | kısırlaştırılmış koç | wether | related to CT *irk | ||
| *irgen | insan | people | |||
| *is- | ekşimek, mayalanmak | to turn sour, ferment | caus. *iske-, and some further derivations | ||
| *isegei ~ *sisegei | keçe, keçe örtü | felt, felt blanket | |||
| *iskir- | ıslık çalmak | to whistle | |||
| *is or *isü or *isün or *ïsu ?? | is, lamba isi | soot, lampblack | |||
| *itege- | inanmak, güvenmek | to believe, trust | cf. *bisire- | ||
| *itelgü | şahin türleri | species of falcon | |||
| *ǰaa- | söylemek, duyurmak, belirtmek | to tell, announce, indicate | |||
| *ǰaarï | misk | musk | see *ǰïarï | ||
| *ǰab | aralık, boş zaman | interval, spare time | |||
| *ǰaba | aralık, geçit, dağ geçidi | gap; gorge, ravine | |||
| *ǰabaan | yavan | lezzetsiz, tatsız | insipid, tasteless | related to CT *yavgan | |
| *ǰabaǰï | ağzın köşesi | corner of the mouth | |||
| *ǰabïla- ~ *ǰamïla- | bağdaş kurarak oturmak | to sit cross-legged | |||
| *ǰamï, which stem may survive in MgrH ʒ́a:mi: X214 | çatlak, gedik, kasık | crack, crevice; groin | |||
| *ǰabka- | kaybetmeki, kaybolmak (özellikle hayvanlar için) | to lose, be lost (esp. of animals) | cf. also *ǰabkara- ‘to get lost, disappear’ | ||
| *ǰabsar | aralık, çatlak | gap, crack; space or time between, interval | |||
| *ǰagala- (and related formations) | kaşınmak, gıdıklanmak | to itch, tickle | |||
| *ǰagasun | balık | fish | |||
| *ǰaǰïl- | çiğnemek | to chew | |||
| *ǰaka | yaka | uç, yaka | edge; collar | CT *yaka ‘collar’ | |
| *ǰakaun | ara boşluk | space between | |||
| *ǰalaa | (red) tassel | perhaps related to CT *yalïg ‘cock’s comb’ | |||
| *ǰalau | yaş | genç (insan) | young (person) | related to CT *ya:š ‘id’ | probably from a stem *ǰala- |
| *ǰalbarï- | dilenmek, talep etmek, yalvarmak | to beg, request; to pray | cf. CT *yalvar- ‘id’ | ||
| *ǰalga- | katılmak, bağlanmak | to join, connect | |||
| *ǰalgï- ~ *ǰalkï- | yutmak | to swallow | |||
| *ǰalkaï and *ǰalkau | tembel | lazy | cf. *kašaŋ ‘lazy’ | ||
| *ǰalïkaï | kurnaz | shrewd | |||
| *ǰančï- | dövmek, vurmak (genellikle bir baltayla, çekiçle vb.) | to beat, pound (usu. with an axe, hammer, etc) | seems to be influenced by *čabčï- ‘to chop’ | ||
| *ǰaŋgï, *ǰaŋgïa | düğüm | knot | *ǰaŋgïd-, *ǰaŋgïla- ‘to tie a knot’ | ||
| *ǰarïa | kirpi | hedgehog | |||
| *ǰarïm | yarım | yarım (orig. adj.) | half (orig. adj) | cf. CT *ya:r-ïm from the verb *ya:r- ‘to split’ | *ǰarïm-dug/-tug ‘half (noun)’ |
| *ǰarma | yarma | kırma hububat, dolu | groats; hail | CT *ya:r-ma | cf. *möndür ‘hail’ |
| *ǰaru- | kullanmak, çalıştırmak, kesmek | to use; to employ; to slaughter | |||
| *ǰasa- | düzenlemek, sıraya koymak | to regulate, bring in order | in modern languages usually ‘to repair; to make, manufacture; to fix’ | ||
| *ǰau- | ısırmak, sokmak | to bite; to sting | |||
| *ǰaučï | uzlaştırmacı, arabulucu, çöpçatan | mediator, go-between, matchmaker | possibly related to *ǰaura ‘space between’. cf. *ǰo(l)čïn ‘guest’ | ||
| *ǰaugasun | zambak soğanı | lily bulb | |||
| *ǰauǰaï | topuk (ayak yada ayakkabının) | heel (of foot or footwear) | cf. *ösegei ‘heel’ | ||
| *ǰaun | yüz | hundred | |||
| *ǰaura | aradaki boşluk | space between | cf. *ǰaučï ‘matchmaker’; possibly also related to *ǰab, *ǰabsar ‘interval’ | ||
| *ǰauraŋgaï/*ǰaurakaï | kurt | wolf | cf. *čïno | ||
| *ǰayaan | alız yazısı, kader, talih vb. | fate, destiny, luck, etc | |||
| *ǰebe (?*ǰebi) | pas | rust | |||
| *ǰee | yegen | kuzen | cousin | Turkic cognate *yegen ‘id’ | |
| *ǰeeren | Moğol ceylanı (bir antilop türü) | Mongolian gazelle (kind of antelope) | related to CT *yegren ‘id’ | ||
| *ǰele (?*ǰelü) | sığırların bağlı olduğun uzun ip | long rope to which the tethers of cattle are attached | related to CT *yelü ‘id’ | ||
| *ǰeü- | takmak (genellikle bir süs) | to wear (usu. an ornament) | cf. *emüs- ‘to wear (clothes)’ | ||
| *ǰeüdün | rüya | dream | |||
| *ǰeün | sol, doğu | left; east | cf. *solagaï ‘left’ | ||
| *ǰeün | iğne | needle | |||
| *ǰïa- | duyurmak vb. | to announce, etc | see *ǰaa- | ||
| *ǰïar(ï) (> *ǰaar(ï)) | misk | musk | |||
| *ǰïda | zıpkın, mızrak | spear, lance | |||
| *ǰïgasun | balık | fish | see *ǰagasun | ||
| *ǰïlga | dağ geçidi, boğaz, yarık, boşluk | ravine, gorge, chasm, abyss | |||
| *ǰïloa | bel | reins | |||
| *ǰïlsun | tutkal, yapıştırıcı | glue, paste | |||
| *ǰïrga- | memnun ya da mutlu olmak | to be glad or happy | |||
| *ǰïrguan | altı "6" | six | |||
| *ǰïran | altmış "60" | sixty | related to *ǰïrguan ‘six’ | ||
| *ǰïroa | rahvan, rahvan yürüyen at | amble; ambler | |||
| *ǰïru- | boyamak, yazmak | to paint; to write | |||
| *ǰi- | iki "2" | two | see *ǰitüer ‘second’ | ||
| *ǰii- | germek, uzatmak | to stretch, extend | cf. *sun- | ||
| *ǰil | (takvim) yılı, 12 Hayvan Döngüsü yılı | (calendar) year, year of the Twelve Animal Cycle | cf. *hon ‘(duration of a ) year’; *nasun ‘(year of) age’ | ||
| ?*ǰir- | yırtmak | to cut | |||
| *ǰirim | eyerin sol tarafındaki göbek bandı | bellyband on the left side of the saddle | cf. *olaŋ | ||
| *ǰirüken | yürek | yürek, kalp | heart | see *ǰürüken | |
| *ǰisü- | kesmek, dilimlemek, bölmek | to cut, slice, split | |||
| *ǰisün | renk (özellikle bir hayvanın tüylerinin), ten, görünüm, görünüş | colour (esp. of the hair of an animal); complexion; appearance, looks | |||
| *ǰitüer | ikinci, kuma | second; co-wife | and *ǰitüen ‘competition’ | ||
| *ǰiür | kanat | wing | |||
| *ǰoba- | acı çekmek, endişelenmek | to suffer, to worry | |||
| *ǰočïn | yolcu | misafir | guest | related to CT *yo:l-čï ‘traveller’ < *yo:l ‘road’ | |
| *ǰokï- | uymak, uygun düşmek | to fit, to suit | |||
| *ǰolga- | buluşmak, ziyaret etmek | to meet; to visit | Turkic *yo:l-uk- ‘id’ | ||
| *ǰor- | düzeltmek, tıraş olmak, soymak, yontmak | to plane, shave, peel, pare off | cf. *ǰir- and *ǰisü | ||
| *ǰorï- | işaret etmek | to point at | with derived meanings like ‘to aim’ and ‘to intend’ | ||
| *ǰoraa | rahvan yürüyen at | ambler | see *ǰïroa | ||
| *ǰöb | doğru, uygun, tam | right, correct, proper | |||
| *ǰöe- | taşımak, nakletmek | to carry, transport | |||
| *ǰöelen (?*ǰeülen) | yumuşak | soft | |||
| *ǰöen | soğuk | cold | central Mongolic *ǰöeg ‘lukewarm, cool’ | ||
| *ǰöriü | ayrık, çarpık, dik başlı | transverse; askew; stubborn | |||
| *ǰuǰaan | kalın, yoğun | thick; dense | |||
| *ǰula | (gaz) lambası | (oil) lamp | cf. CT *yula ‘id’ | ||
| *ǰulaï (*ǰula) | bıngıldak, alın | fontanel, sinciput | |||
| *ǰulǰaga(n) | bir hayvanın genci, yavru | young of an animal, offspring | |||
| *ǰumuran | suslik (yer sincabı) | suslik (ground squirrel) | |||
| *ǰun | yaz | summer | cf. *naǰïr ‘id’ | ||
| *ǰuruman | suslik | suslik | see *ǰumuran | ||
| *ǰuura- | yoğurmak | katıştırmak, karıştırmak, yoğurmak | to mix, stir; to knead | CT equivalent *yogur- ‘id’ | |
| *ǰüg | yön, yan | direction, side | |||
| *ǰürüken | yürek | kalp | heart | Turkic cognate *yürek ‘id’ | |
| *kaa, *kaana | nerede? | where? | |||
| *kaa- | kapatmak, kapsamak, engellemek, kapamak | to close, enclose; to block, shut off | |||
| *kaan | kaan | kağan, kral, imparator | khan, king, emperor | Widespread Eurasian word | |
| *kaarï- | kızarmak, yanmak | to roast, burn | in some languages ‘to cauterize, to geld’ | ||
| *kaban/*kabaŋ | yaban domuzu | wild boar | |||
| *kabar/*kamar | burun | nose | |||
| *kabïd- (*kabud-) | şişmek | to swell | |||
| *kabïrga | kaburga, yan, etraf | rib; side, vicinity | also used as postposition | ||
| *kabïsun | kaburga, yan | rib; side | cf. *kabïrga | ||
| *kabtagaï | düz | flat | cf. *kabtasun ‘board’ | ||
| *kabtasun | board, often the sideboards supporting the saddle | cf. *kabtagaï | |||
| *kabturga | çanta, çuval, (tütün) kesesi | bag, sack, (tobacco) pouch | may be related to CT *ka:p ‘bag’ | ||
| *kabur | bahar (sezon) | spring (season) | |||
| *kačar | yanak(lar) | cheek(s) | |||
| *kada | kaya, sarkmış kaya, dağ geçidi | rock; overhanging rock; ravine | |||
| *kada- | çivilemek, dikmek (bir düğme ya da taban) | to nail down; to sew on (a button or a sole) | related to CT *kadu- (some languages suggest *kadï-) | cf. *kadaasun ‘nail’ | |
| *kadaar | at dizgininin bir parçası | bit of a horses bridle | see *kaǰaar | ||
| *kadaasun | çivi | nail | derives from *kada- ‘to nail’ | ||
| *kadku- | delik açmak, sokmak, bıçaklamak, delmek | to prick, sting, stab, pierce | |||
| *kadu- | kesmek, biçmek | to cut, harvest | |||
| *kaduur | orak | sickle | derived from *kadu- | ||
| *kadum | kayın | akrabalık terimlerine eklenen "kayın" ifadesi. Örneğin kayınpeder "father-in-law" vb. | family-in-law, and -in-law as added to kinship terms. | Similar to the synonymous CT *kadïn | |
| *kagača- | ayırmak, ayrılmak vb. | to separate; to part with, etc | probably related to *kagal-, *kagara- | ||
| *kagal- | kırmak, bölmek, patlatmak (tr.) | to break, split, burst (tr.) | |||
| *kagara- | kırılmak, bölünmek, patlamak (intr.) | to break, split, burst (intr.) | |||
| *kaïčï | makas | scissors | |||
| *kaïla- | gürültü yapmak, bağırmak, ağlamak | to make a noise; to shout; to cry | |||
| *kaïlasun | karaağaç | elm tree | |||
| *kaïnag (?and *kaïnug) | tibet öküzü | yak | |||
| *kaïran | (what a) pity, mercy, care, affection | ||||
| *kaïrsun | balık pulu | fishs scale | |||
| *kaǰa- | ısırmak | to bite | |||
| *kaǰaar/*kadaar (<*kadïar/*kadaar) | atın dizgininin bir parçası | bit of a horses bridle | probably related to *kaǰa- ‘to bite’ | ||
| *kaka- | boğulmak (intr.), hava alamamak, boğazına bir şey sıkışmak | to choke (intr), to be suffocated; for sth to be stuck in ones throat | |||
| *kalaun | sıcak | hot | from the verb *kala- | ||
| *kalbuga | kaşık | kaşık | spoon | Turkic *kašuk; perhaps of Tibetan origin | |
| *kalïar, *kalïarsun | yabani soğan ve benzeri bitkiler | wild onion and similar plants | |||
| *kalïsun | kabuk, deri, dış kaplama, ince deri | bark, rind, peel, outer covering, thin skin | |||
| *kaltara-, *kaltarï- | kaymak, sürçmek | to glide, slip | |||
| *kama- ~ *kaba- | (gözleri) kamaşmak, (genellikle ekşi bir şey yedikten sonra) (dişleri) karıncalanmak ya da sert hissetmek | (of eyes) to be dazzled; (of teeth) to tingle or to feel rough (e.g. after eating sth. sour) | cf. CT *kama- | ||
| *kamčuï ~ *kamčun | kol | sleeve | |||
| *kamtu | birlikte, aynı zamanda | together; at the same time | |||
| *kamug | kamu | bütün | all | cf. Turkic kamug < kamag, a Middle Persian loanword | |
| *kanïa- | öksürmek | to cough | *kanaa- in EYu, MgrH, Bao, and Dgx | ||
| *kara | kara | siyah | black | related to Turkic *kara | |
| *kara- | bakmak | to look at | |||
| *karbïsun | (hayvanlarda) plasenta | placenta, afterbirth (of an animal) | reminiscent of *karbïn ~ *arbïn ‘belly fat’ (not listed) | ||
| *karbu- | vurmak | to shoot | Monguoric *karmu- | ||
| *karbuur | mancınık | ballista | see *hurbï | ||
| *karï- | geri dönmek | to return | |||
| *karïa- | kargış | suistimal etmek, küfretmek, kargışlamak | to abuse, swear, curse | related to CT *karga- ‘id’ | cf. *sögee-, *hiröe- |
| *karïačaï | kırlangıç | kırlangıç | swallow | reminiscent of Turkic *karlïgač ~ *kargïlač ‘id’ | |
| *kašaŋ | tembel, yavaş (genellikle hayvanlar için) | lazy, slow (usu. of animals) | from Turkic *kašaŋ ‘id’ | cf. *ǰalkaï and *ǰalkau | |
| *katau | katı | katı, aynı zamanda 'zor' | hard, also difficult | cf. CT *katïg ‘hard’ from the verb *kat- | from CM *kata- ‘to be or become hard or dry’ |
| *katun | kadın | imparatoriçe, kadın eş, kadın | empress; wife; woman | CT *ka:tun. Widespread in Asia. | |
| *kau and/or *koa | tüm, herkes | all, everybody | may be related to CT *kop ‘all’ | CM form *koa | |
| *kaučïn | eski | old | |||
| *kaul- | soymak, çıkarmak | to peel, to skin | |||
| *kaura- | (deri) dökmek | to shed (skin) | cf. *koltul- | ||
| *kaulï | hukuk, kural | law, rule | |||
| *kaur- | kavurmak | kavurmak | to stir-fry | cf. CT *kagur- | cf. *kaarï- |
| *kauraï | file (the tool) | ||||
| *kauraï | kuru | dry | see *kuuraï | ||
| *kebeg | saman, kepek, döküntü | chaff, bran, husks | |||
| *kebereg and *keüreg | gevrek | kırılgan, gevrek, çıtır çıtır | fragile, brittle, crisp | from Turkic *kevrek | |
| *kebi- | geviş | çiğnemek, geviş getirmek | to chew; to ruminate | cf. CT *kev- | |
| *kebid | dükkan | shop | see *keid | ||
| *kebte- | uzanmak | to lie down | |||
| *keče | sarp | slope | |||
| *kedüi and *kedün | ne kadar | how much, how many | related to *ken ‘who’ and *keǰie ‘when’ | ||
| *kee- | söylemek | to say | Modern languages suggest a form *ge- | ||
| *keeli | rahim, karın | belly, abdomen | PM *keheli < *kepeli | ||
| *keer | hayvan rengi (genellikle kahverengi çeşitleri) | animal colour (usu. varieties of brown) | |||
| *keere (?*keer) | tarla, düz araz, bozkır | field, plain, steppe | PM variants *keper ~ *keber | ||
| *kegesün | tekerlek parmağı | spoke | |||
| *kei | rüzgar | wind | cf. *salkïn ‘wind’ | ||
| *keid | tapınak ve *kebid "dükkan" | temple and *kebid shop | from CT *kepit < Iranian | ||
| *keǰie > *keǰee | ne zaman | when | related to *kedün ‘how many’ and *ken ‘who’ | ||
| *kekere- or *kekire- | geğirmek | geğirmek, gazını çıkarmak | to belch, burp | related to CT *ke:kir- | |
| *kelen | dl, konuşma, lisan | tongue; speech, language | |||
| *kele- (< *kelele-) | konuşmak | to speak | All peripheral languages have the shortened form | ||
| *kemile- | kemirmek | to gnaw | probably derived from a noun *kemi ‘soft bone’ | ||
| *ken | kim | who | related to *kedün ‘how many’ and *keǰie ‘when’ | ||
| *keŋgerge | davul | drum | |||
| *kerči- | kesmeki kıymak | to cut, mince | cf. CT *kert- ‘id’ | ||
| *kereg | gerek | gerek, ihtiyaç, önemli, mesele, iş | need, necessity; matter, affair, business | cf. CT *kergek > *kerek ‘id’ | |
| *keregle- | kullanmak, çalıştırmak, ihtiyaç duymak, istemek | to use, employ; to need, want | |||
| *kereldü- | çekişmek, tartışmak | to quarrel, have an argument | Reciprocal of *kere- ‘to fight’ | ||
| *kerie | karga | crow | |||
| *keseg | kısım, bölüm | part, piece | cf. *kes-ek from *kes ‘piece’, homophone of *kes- to cut’ | ||
| *kesig | kısım | kısım, hisse, pay, kader | part, share, lot, fate | CT *kes-ig from *kes- ‘to cut’ | |
| *kete- | uzanmak | to lie down | see *kebte- | ||
| *kete | ateş yakmak için kullanılan çelik | steel for striking fire | cf. *čakïur | ||
| *ketül- | karşıdan karşıya geçmek, bir yandan öbür yana geçmek | to cross, to wade across | |||
| *keü, *keüken | çocuk | child | listed under *köbeün | ||
| *kïdu- | öldürmek, katletmek | to kill, massacre | |||
| *kïǰaar | yani kenari sınır | side, edge, border | |||
| *kïlbar | kolay | easy | |||
| *kïlgasun | kıl | sert kıl | coarse hair | related to CT *kïl | cf. *hüsün, *noasun |
| *kïmda | ucuz | cheap | |||
| *kïmusun | tırnak, pençe, bazen 'toynak' | nail, claw, sometimes hoof | |||
| *kïrau | kırağı | kırağı | hoar-frost | from CT *kïr-a-gu ‘id’ | |
| *kïrga- | kırkmak | kırpmak, kırkmak, sıyırmak | to shave, shear, scrape | cf. CT *kïrk- ‘id’ | |
| *kïrguï | bazı yırtıcı kuşların adı | name of some birds of prey | cf. CT *kïrguy | ||
| *kïrgaul ~ *kurgaul | sülün | pheasant | |||
| *kïrǰaŋ | penis | penis | with several other meanings in central Mongolic | ||
| *kïrmag | hoş ya da hafifçe yağan kar | fine snow | |||
| *kïsu- | kazımak | to scrape | |||
| *kïsuraŋ | kısır | kısır, çorak | infertile, barren | related to CT *kïsïr, *kïsrak | |
| *kïtad | Çin | Chinese | apparently from Turkic *kïtay > CT *kïtañ | ||
| *kïtuga(ï) | bıçak | knife | |||
| *kïursun | bit | nit | |||
| *ki- | yapmak | to do | in Dag also ‘to write’, under Tungusic influence (e.g. Manchu ara- ‘to do; to write’) | ||
| *a- | olmak | to be | |||
| *ki- | to pour | cf. *čïdku-, *tüsür-, *yeü- | |||
| *kirbei | kenar | edge | |||
| *kirüe > *kiröe | testere | saw | |||
| *koa | herkes | all | see *kau | ||
| *koa- | kurumak (intr.), solmak | to dry (intr), wither | |||
| *koala(ï) | boğaz ve *koala(ï) "yemek" | throat and *koala(ï) food | |||
| *koar | iki "2" | two | see *koyar | ||
| *koasun | kuru | dry | see *koasun ‘empty’ | ||
| *koasun | boş | empty | likely to be the same word as *koasun ‘dry’ | ||
| *kočar- | kalmak | to remain | |||
| *kog | bitki atığı, süprüntü, çöp, ğislik | plant waste, sweepings, garbage, filth | |||
| *koïmar | northern side; seat of honour | probably related to *koï- ‘behind; north’, but the suffix is unclear | |||
| *koïna | arka, arka taraf, arkadaki, sonra vb. | back, posterior side, behind, later, etc | There are many other derivations of the same stem *koïgsï ‘backwards’, *koïtu ‘posterior (adj)’ (not listed) | ||
| *kola | uzak | far | cf. *alus ‘far’ (not listed here) | ||
| *kolaŋsa (?) | hoş olmayan koku, ter kokusu | unpleasant smell, smell of sweat | |||
| *kolba- | bağlanmak, katılmak, birleşmek | to connect, join, unite | cf. *ǰalga- | ||
| *kolï- | karıştırmak | to mix | |||
| *koltul- | kabuğunu soymak, soymak | to peel, to skin | with intr. counterpart *koltura- ‘to peel off, fall off, etc’; cf. *kaul- | ||
| *kom | saddle pad, felt under the packsaddle | ||||
| *komaul ~ *komual | at gübresi | horse dung | cf. Turkic *komuk | cf. for a parallel case *ǰundaul (as in SH) corresponding to CT *yundak | |
| *konag | darı | millet | entered from Turkic in recent centuries | ||
| *koŋgar | nadas, açık alan vb. | fallow, light bay, etc | cf. CT *koŋur | ||
| *koŋka | çan | bell | |||
| *konïn | koyun | koyun | sheep | related to CT *ko:ñ | |
| *konǰïasun, *kondasun | colon; anus | ||||
| *koŋgaï, *kondaska; *kondarčag, all with meanings like | kalça, arka kısım | buttocks, hindquarters | |||
| *kora | zehir | poison | |||
| *korakaï | böcek, solucan | insect/worm | PM root may be *kora- | ||
| *korgal, *korgasun | koyun, keçi ya da deve gübresi | sheep, goat, or camel dung | |||
| *korïan | courtyard; enclosure (usu. for keeping livestock in) | from *korï- ‘to protect’ | |||
| *korïn | yirmi "20" | twenty | related to *koar | ||
| *kormaï | etek, alt etek | skirt, lower hem | |||
| *koš (> *kos) | koşa | koşa, çift | pair; double | probably adopted from Turkic *koš | |
| *kosïun | gaga, burun | bill, beak | |||
| *kotan | enclosure; walled town | ||||
| *koyar (?~ *koar) | iki "2" | two | cf. *korïn ‘twenty’; perhaps related to *koï- ‘after’. Endemic, unless in some way related to *kos | ||
| *köbči | kiriş | bowstring | |||
| *köbeün, *köün, *keü | oğlan, çocuk | boy, child | |||
| *köbeün ökin and/or *keü ökin | çocuklar (erkek ve kız çocuklar) | children (sons and daughters) | |||
| *keüken | çocuk | child | diminutive of *keü | ||
| *ködee (?) | ela orman tavuğu | hazel grouse | |||
| *ködel- | harekete geçmek (intr.) | to move (intr) | |||
| *köe | is (genellikle bir panın altında) | soot (usu. on the bottom of a pan) | |||
| *köe- | köpük, köpürmek | köpürmek, kabarmak | to foam; to swell | cf. CT *köp-ük ‘foam’, *köpür- ‘to foam’ | |
| *köerge (?*küürge) | köprü | köprü | bridge | related to CT *köprüg ‘id’ | |
| *köerge (?*küürge) | körük | körük | bellows | related to CT *kö:rk ‘id’ | |
| *köesün | köpük | foam, froth | derived from *köe | ||
| *kögsin | yaşlı (canlı) | old (animate) | |||
| *köi, *köisün | göbek, göbek deliği, göbek bağı | navel, umbilicus; umbilical cord | |||
| *köiten | soğuk | cold | |||
| *köke | gök | mavi, yeşil | blue, green | cf. CT *kö:k ‘id’ | |
| *köke- | emmek | to suck the breast | see *köken | ||
| *köken | göğüs | breast | see *köke- | ||
| *kökül | bir atın önü, saç örgüsü | forelock of a horse; braid of hair | |||
| *köküür | leather vessel for liquids; snuffbottle | cf. *köerge | |||
| *köl | ayak, sıklıkla 'bacak' | foot, often also leg | |||
| *köl- (?) | bir hayvanı koşumlamak (bir arabaya ya da sabana) | to harness an animal (to a cart or plough) | |||
| *kölberi- | çevrilmek | to roll | see *körbe- | ||
| *kölde- | donmak | to freeze | perhaps from the same root as *kör-, *kösi- (not listed here) ‘to freeze’, *köiten ‘cold’ | ||
| *kölesün | ter | sweat | |||
| *kölle- (?) | koşumları takmak | to harness | see *köl- | ||
| *kömeri- | alt üst olmak, alabora olmak, devrilmek | to put upside down; to overturn, topple | |||
| *kömeske | kaş | eyebrow | cf. *hanïska | ||
| *kömüldürge | koşum takımının göğüs kayışı | breast strap of a horses harness | related to CT *kömüldürük < *köŋül- ‘heart’ | ||
| *kömürge | bagaj, sandık | trunk, chest | |||
| *köndelen | yatay, çapraz, enine | horizontal, across, transverse | |||
| *könerge ~ *köreŋge | maya | yeast, leaven | |||
| *könǰile(n) | battaniye, yorgan | blanket, quilt | |||
| *köŋdei | oyuk, boş | hollow, empty | |||
| *köŋgen | hafif (ağırlık) | light(weight) | |||
| *kör- | donmak, soğumak | to freeze, to become cold | perhaps related to *köiten and/or *kölde- | ||
| *körbe (?*kürbe) | kuzu | lamb | |||
| *körbe- | arkaya dönmek, çevrilmek | to roll on the back; to turn | |||
| *köreŋge | maya | yeast | see *könerge | ||
| *körisün | kabuk | crust | |||
| *köskele- | kıymak, kesmek | to mince, cut up | |||
| *kötel- | elle kılavuzluk etmek, yol göstermek | to lead by the hand, to lead along | |||
| *kubčasun | giysi | clothes | |||
| *kubï | parça, pay | part, share | |||
| *kubïa- | bölmek | to divide | from *kubï | ||
| *kubïl- | değişmek, dönüşmek | to change, turn into | from a root *kubï- | ||
| *kuča | koç | koç | ram | related to CT *koč, *kočŋar/*kočgar | |
| *kuča- | havlamak | to bark | |||
| *kučï- | örtmek, sarmalamak | to cover, wrap up in | |||
| *kuda | çocuklarının evlenmesiyle akraba olan erkekler | men related through the marriage of their children | |||
| *kudagaï | çocuklarının evlenmesiyle akraba olan kadınlar | women related through the marriage of their children | |||
| *kudal | yalan, sahtecilik | lie, falsehood | |||
| *kudaldu- | ticaret yapmak, satmak | to trade, sell | cf. *düre- used instead in Dag, MgrM, and Mog | ||
| *kudku- | karıştırmak, katıştırmak, harman etmek | to stir, mix, blend | |||
| *kudug | iyi | well | CT *kudug from *kud- ‘to pour’ | cf. *bulag ‘spring’ | |
| *kudurga | kuyruk | at salgısı | crupper | related to CT *kuduruk ‘tail’ and *kudušgun ‘crupper’ | |
| *kugul- (?*kukul-) | kopmak (tr.) | to break (tr.) | |||
| *kugura- (?*kukura-) | parçalanmak (intr.) | to break (intr.) | |||
| *kuï | (bıçak için) kılıf | sheath (of a knife) | |||
| *kulagaï | hırsızi hırsızlık | thief; theft | see *kulagu- | ||
| *kulag- ~ *kulagu- ~ *kulau- | çalmak | to steal | related to *kulagaï | ||
| *kulugana | fare, sıçan | mouse, rat | possibly originally an Ersatzwort related to the verb *kulagu- ‘to steal’ | ||
| *kulusun | kamış, bambu | reed; bamboo | |||
| *kumï- (?~ *kumbï-) | katlamak, bir araya toplamak, toparlamak, bir araya getirmek | to fold, to bundle together, wrap up; to gather | |||
| *kura | yağmur | rain | |||
| *kurča | keskin | sharp | cf. CT *kurč ‘tough, hard’ | ||
| *kurdun | hızlı, çabuk | fast, quick | |||
| *kurïa- | bir araya getirmek (tr.) | to gather (tr.) | This is the caus. form of *kurï- ‘to gather (intr)’ | ||
| *kurïm | ziyafet, şölen, düğün (ziyafet) | banquet, feast; wedding (banquet) | from *kurï- ‘to gather’, for which see *kurïa- | ||
| *kurïgan | kuzu | lamb | |||
| *kuruun | parmak | finger | |||
| *kuur | kopuz | ud, telli müzik aleti | lute, stringed musical instrument | cf. the cognate CT form *kopuz ‘id’ | |
| *kuuraï (?*kauraï) | kuru | dry | |||
| *kuyag | zırh | armour | related to CT *kuyag | ||
| *küčün ~ *küčin | güç | güç, kuvvet | strength, force | cf. CT *kü:č | |
| *küiče- | sollamak | to overtake | see *güiče- | ||
| *küǰi | tütsü, tütsü çubuğu, parfüm | incense, incense stick, perfumery | cf. Turkic *küži, probably itself a loanword | ||
| *küǰüün | boyun | neck | |||
| *küli- | birleştirmek, bağlamak, sıkmak | to bind, tie, tighten | |||
| *kümeli | bir tür soğan | kind of onion | perhaps related to Turkic (NE) *kömürgen/*kövürgen | ||
| *kündü | ağır | heavy | |||
| *künesün | erzak | provisions | |||
| *kür- | ulaşmak, varmak | to reach, arrive | |||
| *kürge- | göndermek, teslim etmek | to send, deliver | Originally the caus. of *kür- ‘to reach’ | ||
| *küregen | damat, kayınbirader, koca | son-in-law; brother-in-law; husband | Apart from Bur the modern languages have all developed from a disyllabic *kürgen | ||
| *kürien | kapama vb. | enclosure, etc | cf. *korïa, *kotan | ||
| *kürǰeg ~ *kürǰe | kürek | kürek | spade, shovel | cf. CT *kürek ‘id’ < *küre- ‘to shovel; to row’ | |
| *küse- | dilemek, istemek | to wish, desire | CT *küse- ‘id’ | ||
| *küün | kişi, insan | person, human being | |||
| *lauka | göz salgısı | secretion of the eye | see *nauka | ||
| *lausa | katır | mule | Loanword from Chinese luózi ‘id’ | ||
| *loŋka | şişe | bottle | probably a foreign word; possibly a dissimilation of an earlier *nɔnka | ||
| *maa ~ *maï | işte, al, al işte | here, take it, here you are | cf. the opposite term *alï ‘give me’ | ||
| *maaǰï- | kaşımak | to scratch | |||
| *maara- | melemek | to bleat | see *maïla- | ||
| *magalaï ~ *malagaï | şapka, başlık | hat, headgear | |||
| *magta- | övmek | to praise | |||
| *maïla- and *maara- | melemek | melemek | to bleat | possible cognate CT *maŋra- (?< *baŋra-) | |
| *maïrug | eğri, eğimli | crooked; slanted | |||
| *makalaï | şapka | hat | see *magalaï | ||
| *mal | mal | evcil hayvanlar, çiftlik hayvanları | domestic animals, livestock | Wanderwort probably borrowed from Turkic; also in Iranian; ultimately probably from Arabic māl | |
| *malagaï | şapka | hat | see *magalaï | ||
| *malta- | kazmak, oymak | to dig, excavate | |||
| *mana- | nöbet tutmak, gözcülük etmek | to guard, keep watch | possibly from PM *bana- | ||
| *managaar, *margaasï, etc | sabah, yarın | morning; tomorrow | |||
| *manan | buğu, sis | mist, fog | cf. *budaŋ ‘mist’ | ||
| *maŋgïr, *maŋgï(r)sun | yabani soğan (vb. soğanlı bitkiler) | wild onion (and similar bulbous plants) | |||
| *maŋgus | bir tür (genellikle dişi, çok başlı, insan yiyen) iblis, büyük bir yılan | a type of (usually female, many-headed, human-eating) demon; a large snake | |||
| *maŋlaï | alın | forehead | |||
| *margasï | yarın | tomorrow | see s.v. *managar | ||
| *marïan ~ *maraan | et, şişmanlık derecesi (çoğunlukla besi hayvanlarındaki) | flesh; degree of fatness (usu. of livestock) | |||
| *marïa- | casusluk yapmak, dikizlemek, sinsice izlemek, sessizce yaklaşmak | to spy on, to peek; to stalk, approach stealthily | |||
| *marta- (< *umarta-) | unutmak | to forget | |||
| *mau | kötü | bad | |||
| *mede- | bilmek | to know | |||
| *melekei | kurbağa | frog | see *menekei | ||
| *mendü | barış(çıl), sakin(lik), sağlık, esenlik, alışıldığı gibi | peace(ful), tranquil(ity); health, well-being; as usual | |||
| *menekei | kurbağa | frog | PM root may have been *mene- or *bene- | ||
| *meŋge | ben | ben, doğum lekesi | mole, birthmark | related to CT *beŋ ‘id’ | |
| *mergen | zeki, bilge, yetenekli, iyi nişancı | smart, wise, talented; good marksman | |||
| *metü | gibi, kadar | like, as... as | |||
| *mïkan | et | meat | |||
| *mïlaa | kırbaç | whip | see *mïnaa | ||
| *mïnaa | kırbaç | whip | |||
| *mïŋgan | bin "1000" | thousand | |||
| *modun | ağaç, odun | tree; wood | |||
| *mogaï | yılan | snake | |||
| *mogadur and *mokudag | kör, kesmeyen | blunt, dull | |||
| *mokïn | reçine | resin | see *bokï | ||
| *mona | gelecek | future- | |||
| *moŋgal | Moğol | Mongol | cf. Dag maŋŋələm ‘broomcorn millet’ < *moŋgal amun | ||
| *morïn | at | horse | |||
| *möčir | yeşillik | foliage | cf. *nabčïn ‘leaf’, *salaa ‘branch’ | ||
| *möer | tekerlek jantı | rim of a wheel | |||
| *möere- | böğürmek | mölemek, böğürmek | to moo, low | may be related to the synonymous Turkic *müŋre- | Ultimately an onomatopoeic |
| *möersün ~ *möŋgersün | kıkırdak | cartilage, gristle | |||
| *möǰki- | izini sürmek | to trace | possibly in some way related to *mör ‘track, etc’ | ||
| *mölkü- | emeklemek, sürünmek, tırmanmak | to crawl, creep, clamber | |||
| *mölsün | buz | ice | PM root may be *möl- | ||
| *möltül- | çıkarmak, çözmek | to take off, undo | *möltüre- ‘to fall off, come loose’ | ||
| *mön | gerçek, doğru, aynısı, tam, öyle | real, true; the same, this very; it is so | |||
| *möndür | dolu | hail | Somehow related to *mölsün ‘ice’? cf. the Shirongol word *ǰarma | ||
| *möŋgersün | kıkırdak | cartilage, gristle | see *möersün | ||
| *möŋgün (?and *meŋgü) | gümüş | silver | |||
| *mör | iz, patika, yol | track, trail; path, road | |||
| *mören | göl | river | Several modern forms suggest *müren | ||
| *mörgü- | kafa tokuşturmak, bağ eğmek, ibadet etmek, tokuşmak, toslamak | to touch with ones forehead; to bow; to pray; to butt; to run into sb | MMo and the Shirongol languages point at a CM *mürgü- | ||
| *möri ~ *mörü | omuz | shoulder | cf. *dalu ‘shoulder-blade’ | ||
| *möški- | izini sürmek | to trace | see *möǰki- | ||
| *mukur | körelmiş | blunt | cf. the verb *moku- (not listed); see *mokudag above | ||
| *muruï ~ *murïu | eğri, eğimli | crooked, slanted | cf. Baoanic *maïrug ‘id’ | ||
| *muškï- | bükmek | to twist | |||
| *mürgü- | başla selamlamak vb. | to bow, etc | see *mörgü- | ||
| *naa- | bu taraf | this side | see *ïna- | ||
| *naad- | oynamak | to play | |||
| *nabčïn | yaprak, yeşillik | leaf, foliage | cf. CM *nabaa ~ *namaa ‘foliage’ | ||
| *nagaču | dayı | maternal uncle | |||
| *naïman | sekiz "8" | eight | cf. *nayan ‘eighty’ | ||
| *naïr | uyum, uzlaşma, bayram | harmony; joyous gathering, feast | see *naïra- | ||
| *naïra- | uyuşmak, uzlaşmak (intr.), uyum içinde olmak | to mix, combine (intr), to be in harmony | |||
| *naïta- | hapşırmak | to sneeze | Many languages suggest a pseudo-causative form *naïtaa- | ||
| *naǰagaï | tembel | lazy | see *nasïgaï | ||
| *naǰïr | yaz | summer | cf. the more common CM *ǰun ‘summer’ | ||
| *namukan > *nomukan | nazik, sessiz, sakin, uysal, dürüst | gentle, quiet; calm, tame; honest | |||
| *namur | sonbahar, güz | autumn, fall | |||
| *naran | güneş | sun | |||
| *narïn | narin, ince (kalın olmayan) | thin, fine (not coarse) | |||
| *nasïgaï | yavaş, tembel | slow, lazy | cf. the synonyms *ǰalkaï and *kašaŋ | ||
| *nasun | yaş | (year of) age | may be from CT *ya:š ‘id’ | cf. *hon ‘(the duration of a) year’, *ǰil ‘(calendar) year’ | |
| *nau- (?*no-) | nişan almak, (bir hedefi) vurmak | to aim, to hit (a target) | |||
| *nauka | burun akıntısı, gözle boşaltılan mukus | rheum, mucus discharged by the eye | |||
| *naur | göl, gölet | lake, pond | |||
| *nayan | seksen "80" | eighty | cf. *naïman ‘eight’ | ||
| *nee- | açmak | to open | |||
| *neile- | toplamak, birleşmek, katılmak, karışmak | to gather, unite, join; to mix | derived from *nei ‘agreement, etc’, attested in the central languages | ||
| *neke- | dokumak | to weave | |||
| *nekei | koyun derisi (giysi) | (garment made of) sheepskin | |||
| *nekelei | evlilik dışı çocuk | illegitimate child | |||
| *neken | bir "1" | one | see *niken | ||
| *nembe- ~ *nemle- | (bir battaniye vb. ile) örtmek | to cover (with a blanket, etc) | |||
| *nembee ~ *nemlee, *nembesün ~ *nemlesün, etc | örtü, battaniye | cover; blanket | from *nembe- ‘to cover’ | ||
| *neme- | eklemek | to add | |||
| *neŋǰi- ~ *negǰi- | aramak | to search | |||
| *nere | isim | name | |||
| *nere- | aşağı bastırmak, -e sığdırmak, bir şeye, bir şeyin içine koymak | to press down, to fit into, to put sth on sth | |||
| *neü- | taşınmak, göç etmek | to move, nomadize | |||
| *neüresün | odun kömürü | charcoal | |||
| *nïa- | yapışkan olmak, yapışmak, yapıştırmak | to be sticky; to stick, paste, glue | |||
| *nïdanï hon | geçen yıl | last year | |||
| *nïdurga | yumruk | yumruk | fist | related to CT *yïdruk ‘id’ | |
| *nïgursun | omurilik | spinal marrow | see *nugursun | ||
| *nïku- | ovmak, bastırmak, yoğurmak | to rub, press, knead | |||
| *nïlbusun | gözyaşı | tears | cf. also the (less widespread) verb *nïlbu- ‘to spit’ | ||
| *nïlka | (bir ailenin çocuklarından) en küçüğü, bebek | the youngest (child of a family), baby | possibly in some way related to CT *ya:š ‘young’, but CM *ǰalau ‘young’ is a more likely cognate of this CT word | ||
| *nïraï | yeni doğmuş | newly-born | |||
| *nïruun | arka | back | |||
| *nïs-/*nis- | uçmak | to fly | |||
| *nïsun | sümük, nazal mukus | snot, nasal mucus | perhaps related to *nii- ‘to blow one’s nose’. cf. also *nïsukaï ‘runny-nosed (person)’ | ||
| *nïu- | saklamak | to hide | |||
| *nïun | erkek çocuğu | boy | cf. *köbeün ‘son’ | ||
| *nïur | yüz | face | |||
| *ničügün | çıplak, açık | naked, bare | |||
| *nidü- | yumruklamak, ezmek | to pound, crush | |||
| *nidün | göz | eye | PM root may have been *ni- | ||
| *nii- | to blow ones nose | perhaps from *nïï-, if related to *nïsun ‘snot’ above | |||
| *niǰiel | her bir | one each | |||
| *niken ~ *neken ~ *negen ~ *nige | bir "1" | one | |||
| *nimgen | yufka, zayıf, ince | thin, flimsy, fine | |||
| *noasun | yün | wool | see *nogasun | ||
| *nogaan | yeşil | green | |||
| *nogasun, *noasun, *uŋgasun | yün | yün | wool | related to CT *yuŋ ‘id’ | |
| *nogta | yular | halter | |||
| *noïr | uyku | sleep | with the additional meaning ‘pancreas’ | ||
| *noïtan | ıslak | wet | perhaps related to *nor- ‘to become wet’ | ||
| *nokaï | köpek | dog | PM root may be *no- | ||
| *nom | doktrin, din, kutsal kitap, kitap | doctrine; religion; scripture, book | foreign word, ultimately Greek | ||
| *noman | mole; vole; zokor | Often used with *sokar ‘blind’ (which is apparently the origin of the international name zokor) | |||
| *nomukan | nazik | gentle | see *namukan | ||
| *nor- | ıslanmak, sırılsıklam olmak | to become wet, soaked | perhaps related to *noïtan ‘wet’ | ||
| *noyan | efendi, şef | lord, chief | |||
| *nögči- | geçmek | to pass | The central forms with -c- suggest *nögče- | ||
| *nögee (?*nökee) | diğer | other | Also compare the functional development of *öer- ‘self’ | ||
| *nöker | arkadaş, eş | friend; spouse | |||
| *nöke- | yamalamak | to patch | *nöke-esün ‘patch’; cf. *hüde- ‘to patch’, *kalaasun ‘patch’ | ||
| *nugasun | ördek | duck | |||
| *nugura- | bükülmek, katlanmak | to be bent, to be folded | |||
| *nugursun | omurga | spinal marrow | |||
| *numun | yay | bow | |||
| *nura- | çökmek, parçalanmak | to collapse, crumble | cf. *embüre-, *yeüre- | ||
| *nutug (?) | kamp, doğum yeri, bölge | camp; homeland, region | cf. *(n)uŋgasun ‘wool’ | ||
| *nüken | delik | hole | The QG languages mostly favour a CM *nöken | ||
| *nümǰige | yağ | fat, oil | |||
| *oačï- | avurtlu | yudumlamak, içmek | to take a sip, drink | Turkic counterpart *avurtla- | |
| *oalï | keser | adze | |||
| *obaa | taş yığını, şamanist taş yığını şeklindeki anıt | stone heap, shamanistic cairn | |||
| *obag | aile adı, klan | family name; clan | see *omag | ||
| *očï- | gitmek | to go | see *eči | ||
| *od- | gitmek | to go | |||
| *odua | şimdi | now | see *edüe | ||
| *ogsï- | kusmak, istifra etmek | to vomit, throw up | cf. the more common verb *böelǰi- ‘id’ | ||
| *oïn | düşünce, akıl | thought, intellect | |||
| *oïra | yakında | nearby | cf. the (near) synonymous *čaada in Baoanic, and *döte | ||
| *oǰagaï | penis | penis | cf. *kïrǰaŋ | ||
| *oka- (?*hoka-) | sevişmek | to have sexual intercourse | |||
| *okïn | kız çocuğu, kız | daughter, girl | see *ökin | ||
| *ol- | bulmak, almak, elde etmek | to find; to get, obtain | |||
| *olan | çok | many | |||
| *olaŋ | kolan | (atın) karın kuşağı | bellyband (of a horse) | perhaps related to CT *kolan (?*kolaŋ) ‘saddle-girth’ | |
| *olusun | kenevir | hemp | |||
| *omag ~ *obag | klan, aile, aile adı | clan, family; family name | |||
| *omag | cesaret, kibir, kurum | courage; arrogance, haughtiness | |||
| *oŋgača | tekne, çukur | boat; trough | |||
| *onï/*ona (?*honï) | ok üzerinde bulunan çentik | notch on an arrow | cf. also *onubčï (?) ‘knife for making notches in arrows’ | ||
| *ora | iz, kalıntı, ayak izi, parmak izi | track, trace, footprint, fingerprint | |||
| *ora- | girmek | to enter | |||
| *oraa (?*orïa) | vahşi, evcilleşmemiş, evcilleştirilmemiş | wild, untamed, undomesticated | cf. *emlig | ||
| *oraï | akşam, geç | evening; late | |||
| *oran | orun | yer, mevki, koltuk, takt, yatak, ülke | place, spot; seat; throne; bed; country | cf. CT *orun ‘place’ | |
| *orkï- | atmak, çöpe atmak, terk etmek, salıvermek, reddetmek | to throw, cast away; to abandon, release; to put | cf. *soŋgu- which is spelled so’onggu- in SH | ||
| *oya- | dikmek | to sew | |||
| *öber, *öbür | kucak | bosom | see *ebür | ||
| *öbür | güney yamacı | southern slope | see *ebür | ||
| *öčeen | az | few | see *čöen | ||
| *öčügedür (< *öčigen üdür) | dün | yesterday | |||
| *öčüken | minik, küçük | little, small | see *üčüken | ||
| *ödken | kalın, yoğun | thick, dense | may go back to a PM *öčken (*öǰken) | ||
| *ödme (and *ödmeg) | ekmek | bir tür ekmek ya da kek | kind of bread or cake | cf. CT *etmek ‘bread’, which also has variant forms *ekmek and *epmek which were borrowed by Moghol | |
| *ödür | gün | day | see *üdür | ||
| *öede | yukarı, yukarı akıntı, yukarıda | upwards, upstream; above | |||
| *öer- | kendi | self | |||
| *öere | diğer, farklı | other, different | possibly related to CT *özge ‘other’ | ||
| *öermiče | diğer | other | |||
| *ög- | vermek | to give | |||
| *ökin (~ *okïn) | kız çocuğu, kız | daughter, girl | |||
| *ölegčin | etçil hayvanların dişisi, dişi köpek | female of carnivorous animals; she-dog | |||
| *ölegei | beşik | cradle | |||
| *öles- | acıkmak | to be hungry | |||
| *örgü- | takılmak | to hang | see elgü- | ||
| *ölmei | adım | instep | |||
| *ömüdün | pantolon | trousers | see *emüdün | ||
| *ömdegen (?< *emdegen or *emdügen) | yumurta | egg | |||
| *öndege | yumurta | egg | see *ömdegen | ||
| *öndür (?*höndür) | yüksek | high | cf. *üdür ‘day’ | ||
| *önečin | yetim | orphan(ed) | |||
| *öŋge | renk, görünüş | colour; appearance | related to CT *öŋ ‘colour’ | ||
| *öŋgere- | geçmek | to pass by | |||
| *ör | şafak | dawn | often used with *čaï- ‘to become white’ or *gei- ‘to become bright’ | ||
| *öre | mide (çukuru) | (pit of the) stomach | |||
| *öreče | diyafram | diaphragm | probably derived from *öre | ||
| *öreele | type of hobble | and *öreesün ‘half (one of a pair)’ | |||
| *örege | çatı penceresi | skylight | see *erüke | ||
| *öreme | süt kaymağı | skin on boiled milk | |||
| *örgen | geniş, enli, engin | broad, wide, vast | |||
| *örgeesün, *örgesün | diken | thorn | |||
| *örgü- | kaldırmak | to lift | see ergü- | ||
| *öri | borç | debt | |||
| *örmege | örmek | kind of coarse fabric | related to CT *hö(:)r-mek from the verb *hö(:)r- ‘to plait’ | ||
| *örüke | skylight, smoke-hole (of a yurt) | ||||
| *ös- | büyümek | to grow | |||
| *öskel- (?*hisköl-) | tekmelemek | to kick | |||
| *ösegei | topuk | heel | cf. *ǰauǰaï | ||
| *öteg | gübre | dung | possibly related to Turkic *ötük | ||
| *ötege (and *ötegü) | yaşlı, yaşlı adam | old, old man | also used as an Ersatzwort for ‘bear’, usually in the form *ötege | ||
| *ötel- | yaşlanmak, yaş almak | to get old, to age | cf. *ötege/*ötegü | ||
| *öyee | besi, yem | feed, fodder | |||
| *saa- | sağmak | to milk | |||
| *saaral | name of several colours of horses coats (usu. shades of grey) | ||||
| *saarï | sağrı | kalça, arka kısım, deri türlerinin isimleri | buttocks, hindquarters; names for types of leather | related to CT *sagïr or *sagrï | |
| *saaǰagaï | saksağan | magpie | see *saǰagaï | ||
| *saba | kap, kapkacak | vessel, household container; utensil | |||
| *saba- | vurmak | to beat | |||
| *saču- | saçmak | serpmek, saçmak, dökmek | to sprinkle, scatter, shed | related to CT *sač- ‘id’ | |
| *sačura- | saçmak, saçılmak | serpilmek, saçılmak, dökülmek | to be sprinkled, scattered, shed | cf. also CT *sačra- | |
| *sagad ~ *sagadaï ~ *sagag | karabuğday | buckwheat | |||
| *saïkan | güzel, yakışıklı | beautiful, good-looking | |||
| *saïn | iyi | good | |||
| *saïnug | öküz, teke | ox; billy-goat | see *seinüg | ||
| *sakal | sakal | sakal | beard | related to CT *sakal ‘id’ | |
| *sakï- | sakınmak, korumak, muhafaza etmek, bekçilik etmek | to wait; to protect; to guard, keep watch | perhaps related to CT *sa:k- ‘to think’ | cf. *mana- | |
| *sal | sal | sal | raft | related to CT *sa:l ‘id’ | |
| *sal- | çözülmek, parçalanmak, bölünmek | to loosen; to be divided; to part | |||
| *salaa | dal, parmaklar arasındaki boşluk | branch; space between fingers | |||
| *salkïn | rüzgar | wind | |||
| *sam | tarak | comb | |||
| *samla- | taramak | to comb | |||
| *samur- | savurmak | savurmak, kepçeyle doldurmak ya da boşaltmak, karıştırmak | to throw up in the air and scatter; to ladle; to stir | reminiscent of CT *savru- ‘to winnow’ | |
| *sana- | sanmak | to think | cf. *bodo- | ||
| *sančïg | zülüf | hair on the temples | |||
| *sar | yırtıcı kuş [çeşitli türler] | bird of prey [several species]. | Rather poorly attested | ||
| *sara | ay | moon; month | |||
| *sarïmsag | sarımsak | sarımsak | garlic | related to CT *sarïmsak ‘id’ | |
| *sarïsun | zar, ince deri | membrane, thin skin | |||
| *sarta- | Müslüman | Muslim | foreign word related to Turkic *sart | ||
| *sau- | oturmak, yerleşmek, yaşamak | to sit (down); to settle down, to live | |||
| *saulga | kova, gerdel | bucket, pail | cf. Turkic *sagu ‘bucket’ (from *sag- ‘to milk’) | possibly related to *saa- ‘to milk’ | |
| *saǰagaï | saksağan | saksağan | magpie | probably related to CT *sagïzgan ‘id’ | |
| *sečen | zeki, akıllı | intelligent, bright | |||
| *seči- | dürtmek, kakmak, sokmak, delmek | to poke, prod, prick, pierce | |||
| *sedki- | düşünmek | to think | |||
| *sedkil | kalp (fig.), akıl, düşünce | heart (fig), mind, thought | |||
| *seer | omurga, belkemiği | backbone, spinal column | perhaps related to CT *seŋir | ||
| *sei- | çıkarmak, yolmak | to pull out, to weed | |||
| *seil- | oymak, kazımak | to carve, engrave | |||
| *seinüg ~ *saïnug | (kind of) ovid or bovid | cf. *serke and *teke | |||
| *seleme | kılıç | sword | |||
| *sələ | ütü | iron | perhaps an early loanword from Tungusic in view of Tungusic *sələ ‘iron’ | ||
| *sem, (diminutive) | *sem-ken ‘sessiz', (instrumental); *sem-eer ‘sessizce, gizlice, çaktırmadan’ | *sem-ken silent, (instrumental); *sem-eer silently, secretly, stealthily | |||
| *semeǰin | semiz | yağ (bağırsak çevresinde) | fat (around the intestines) | ossibly related to CT *semiz ‘fat (adjective)’ | |
| *seri- | sezmek | uyanmak, uyanık olmak | to wake up, be awake | cf. CT *sez- ‘to notice, be aware of’ | (? and *sere- ‘to notice, feel’) |
| *seriün | serin | cool | |||
| *serke | hadım edilmiş teke | castrated billy-goat | |||
| *setel- | kırılmak, yırtılmak, açılmak (intr.) | to break, tear, crack open (intr) | |||
| *setere- | kırılmak, yırtılmak, açılmak (intr.) | to break, tear, crack open (intr) | |||
| *seüder | gölge | shadow | |||
| *seüǰi | kalça, kalça kemiği | hip, hipbone | |||
| *seül | kuyruk, son | tail; end | |||
| *seüresün | iç çekmek | sigh | |||
| *sïa | ayak bileği | ankle | see *sïgaï | ||
| *sïba- | sıvamak, sürmek | to plaster; to smear on | |||
| *sïbar | çamur, balçık | mud, loam | |||
| *sïbaun | kuş | bird | cf. *bïldïur | ||
| *sïbkara- | sıkılmak, akmak, sıvıyı kaybetmek, boşaltılmak | to be squeezed out, to flow out, to lose fluid, to be emptied | apparently originally an intransitive form of *sïbka- ‘to remove the fluid from sth’ | ||
| *sïčua | kırbaç | whip | cf. also Manchu šusiha | cf. *mïnaa | |
| *sïgaï ~ *sïa | aşık kemiği, oyunlarda kullanılan kemik | anklebone; bone used in games | |||
| *sïgaï- (~ *sïgaa-) | göz atmak, gözetlemek, gözünü dikmek, dik dik bakmak | to peep at, spy on; to gaze at, to stare | |||
| *sïïra | bacak | leg | |||
| *sïka- | sıkmak | sıkmak, bastırmak, sıkıştırmak | to squeeze, press, pinch | related to CT *sïk- ‘id’ | |
| *sïluun | düz (kelimenin tam anlamıyla), dik, dürüst | straight (literally); upright, honest | |||
| *sïlǰa | koyun kenesi | sheep tick | |||
| *sïmalï- (?*sïmal-) | katlamak, sarmak | to tuck up, roll up | |||
| *sïmtara- | körelmek, sakinleşmek, zayıflamak | to become blunt, calm, weak | |||
| *sïmuul | sivrisinek | mosquito | reminiscent of CM *simi- ‘to suck’ | ||
| *sïnaa | kama, şakak, çıkıntı | wedge; temple of the head; promontory | |||
| *sïnaga | kaşık, kepçe | spoon, ladle, scoop | |||
| *sïndasun | tendon | tendon | |||
| *sïra | sarı | yellow | |||
| *sïra- | kızartmak | to roast | |||
| *sïrau/*sïrua/*sïroï | yeryüzü, zemin, toprak, toz | earth, ground, soil, dust | |||
| *sïrga | certain horse colour, isabella, etc | cf. *sïra ‘yellow’ | |||
| *sïrgolǰïn | karınca | ant | |||
| *sïrgu- | nüfuz etmek, geçirmek, sokmak | to penetrate; to get through; to insert | |||
| *sïrï- | (genellikle bir ayakkabı tabanını) dikmek | to stitch (usually the sole of a shoe) | |||
| *sïrka | yara | wound | |||
| *sïro | sivri uçlu çubuk, şiş | pointed stick; spit | |||
| *sïta- | ateş yakmak, yakmak (intr.) | to catch fire, to burn (intr.) | *sïtaa- ‘to light (a fire), to burn, set fire to’ | ||
| *sïurgan | fırtına | storm | |||
| *siber (?*siberi) | avuç içi ya da ayaklar üzerindeki ter | sweat on the palms or feet | |||
| *sibüge (?*sibege) | baykuş | awl | |||
| *side- | dikmek, dikiş dikmek, teyellemek | to sew, stitch, baste | |||
| *sidün | diş ? | diş | tooth | perhaps a collective form from a PM root *si- | |
| *sie- | işemek | to urinate | see *siesün ‘urine’ | ||
| *siesün | sidik | urine | |||
| *silbi | incik, kavalkemiği | shank, shin | |||
| *sileü(l)sün | vaşak | lynx | |||
| *silgüd- | sallamak, titretmek | to shake, tremble | |||
| *sili | ense | nape of the neck | |||
| *silön (?) | et suyu, çorba | meat broth; soup | |||
| *silükei | tükürük, salya | saliva; slobbering | |||
| *silüsün, and possibly to *silön. Cf. also MMo SH šilemelce- H140 | salya akıtmak | to salivate | |||
| *silüsün | salya | saliva | |||
| *sime(n) | meyve suyu | juice | perhaps related to CM *simi- ‘to suck’ | ||
| *simi- | emmek | to suck | |||
| *simtere- | erimek | to melt | see *sïmtara- | ||
| *sini (?~ *sine) | yeni | new | |||
| *siŋge- | sinidirilmek ve (güneş) batmak | to be digested, and (of the sun) to set | cf. CT *siŋ- | ||
| *siŋgen | ince, sulu | thin, watery | probably from *siŋge- | ||
| *sirbüsün (?*sirbösün) | tendon, kas | tendon, muscle | |||
| *siree | masa | table | |||
| *sirüün | kaba | coarse | |||
| *sisegei | keçe | felt | see *isegei | ||
| *siü- | süzmek, süzerek ayırmak, köpüğünü ya da kaymağını almak, bir sıvıyı boşaltmak | to strain, filter; to skim off; to scoop out of a fluid | |||
| *siüči | keski | chisel | perhaps in some way related to CM *sibege ‘awl’? | ||
| *siüderi(n) | çiğ | dew | |||
| *siür | süpürge, ince dişli tarak | broom; fine-toothed comb | |||
| *siür- | süpürmek | to sweep | |||
| *siüsün | meyve suyu, kurban etinden başkasına verilen pay | juice; portion of meat allocated to a certain person | |||
| *sočï- | ürkmek | to be startled | |||
| *sogaa | dişi karaca, dişi geyik | doe, hind | reminiscent of CT *sïgun ‘deer’ | ||
| *sogta- | sarhoş olmak | to be drunk | |||
| *sokar | kör (kişi) | blind (person) | |||
| *solagaï | sol | sol, sol taraf | left, left hand side | related to CT *so:l ‘left’, *so:l-ak ‘left-handed (person)’ | cf. *ǰeün ‘left’ |
| *solaŋga | gökkuşağı | rainbow | |||
| *sona | at sineği | gadfly, horsefly | |||
| *sonas- | duymak | to hear | cf. *čïŋla- ‘to listen’ | ||
| *sonïn | haber, yeni, haber değeri olan, ilginç | news; new, newsworthy, interesting | |||
| *sonǰï- | dalga geçmek, taklit etmek | to mock; to imitate | |||
| *soŋgïna | soğan | soğan | onion | The CM word was probably borrowed from a CT diminutive *sogan-kïña from *sogan ‘onion’ | |
| *soŋgu- (~ *suŋgu-) | seçmek, elemek, ayırmak | to choose, select, elect | cf. CM *ïlga- | ||
| *sorbï | baston, yürüme değneği | cane, walking-stick | |||
| *sora- | soğurmak | sormak | to suck | related to CT *so:r- ‘id’ | cf. *simi-, *köke- |
| *sorïsun | "yenilebilir yabani pırasa çiçekleri" ve diğer soğanlı bitkiler | edible flowers of wild leek and other bulbous plants. | |||
| *sormusun | kirpik | eyelash | cf. *hanï-ska | ||
| *soyaa | stalk, shoot; fang, tusk | ||||
| *söem | karış, baş parmak ucuyla serçe parmak ucu arasındaki mesafe | small handspan, the space between thumb and index finger | |||
| *sögee- | azarlamak, lanetlemek, suçlamak | to scold, curse, blame | probably related to CT *sö:k- ‘to scold’ | cf. *karïa- | |
| *söged- | çökmek | diz çökmek | to kneel | reminiscent of Old Turkic sök- ‘id’ | |
| *ebüdüg | diz | knee | |||
| *söike | küpe | earring | |||
| *sölsün (~ *čölsün) | öd, safra | gall bladder; bile | |||
| *söne- | sönmek | sönmek | to go out (fire) | related to CT *sö:n- ‘id’ | |
| *söni | gece | night | |||
| *sösün | öd | gall bladder | see *sölsün | ||
| *subag | hendek, kanal | ditch, canal | probably related to CT *suba- ‘to water’, from *sub ‘water’ | ||
| *subaï | kısır (çiftlik hayvanları) | barren (of livestock) | cf. *kïsuraŋ | ||
| *subud | inci | pearl | see *subusun | ||
| *suburgan | stupa, pagoda | stupa, pagoda | from Sogdian, via Turkic | ||
| *subusun | inci | pearl | perhaps from a PM root *subu- | ||
| *sučal- | çözmek, sökmek, ayırmak, boşluk açmak | to unravel, undo, take apart, to make gaps | |||
| *sudal | damar | vein, etc | see *sudasun | ||
| *sudasun | kan damarı, damar, arter | blood vessel, vein, artery | |||
| *sugul- | uzun ve ince bir nesneyi çıkarmak, kınından çıkarmak | to pull out a long thin object, to unsheath | perhaps with a variant *ǰugul- | ||
| *sula | bol, gevşek, boş | loose, lax; empty | |||
| *sumal | çanta | bag | |||
| *sumun | ok, kurşun | arrow, bullet | |||
| *sundula- | to ride on a horse with a passenger or luggage in front or behind | cf. *deür- | |||
| *sun(u)- | esnemek, genişlemek (intr.) | to stretch, extend (intr) | CT *su:n- ‘to stretch, extend’ | *sunïa- ‘to stretch oneself’, *suŋga- ‘to stretch, extend (tr)’ | |
| *sur | deri şerit, deri kayış | strip of leather, leather strap | |||
| *sur- | öğrenmek | to learn | |||
| *sura- | sormak | sormak | to ask | may be related to CT *sɔr- | |
| *suu (~ *sugu) | koltuk altı | armpit | |||
| *sü(n) ~ *üsün | süt | milk | |||
| *sübe | küçük deliği, iğne deliği | small hole, eye of a needle | |||
| *sübee | böğür, göğsün yan tarafı | flank, side of the chest | |||
| *süǰig | süzmek | inanış, inanç | faith, belief | from CT *süzüg ‘pure’, from the verb *süz- ‘to filter’ | |
| *süke | balta | axe | |||
| *süme | tapınak, Buda heykeli | temple; Buddha effigy | |||
| *sünesün | can, ruh | soul | |||
| *sür | ihtişam, heybet, kudret, güç | grandeur, majesty, might, power | |||
| *ta | siz (çoğul ve/ya da nezaket belirtirken) | you (plural and/or polite) | |||
| *taa- | to guess; to suppose | probably related to CT *tap- ‘to find’ | |||
| *taala- | hoşlanmak, sevmek, okşamak | to like, to love; to caress | related to CT *tapla- ‘to be pleased’ | ||
| *tabï- | koymak | to put | see talbï- | ||
| *tabïn | elli "50" | fifty | |||
| *tabun | beş | five | cf. *modun ‘wood’ for a similar case | ||
| *taï- | tapınmak | adak sunmak, kurban etmek | to make an offering, to sacrifice | related to CT *tap- ‘to worship’, which indicates a PM form *tahï- < *tapï- | cf. the unrelated but semantically overlapping *takï- |
| *taïl- | sökmek, çözmek, açmak | to undo, untie, unwrap | |||
| *talbï- | koymak | to put | The Monguor languages continue to distinguish the two | ||
| *taka | nal | horseshoe | |||
| *takï- | hizmet etmek, ibadet etmek, adak sunmak | to serve; to worship, to make an offering | cf. *taï- | ||
| *takïa | tavuk | chicken | |||
| *talbï- | koymak, bırakmak, koyvermek, salıvermek | to put, lay down; to release, let go of | |||
| *talkan | un, kavrulmuş un, ekmek | flour; roasted flour; bread | related to CT *talkan | ||
| *tamtul- | ezmek, kesmek, parçalamak | to smash, to rip, to tear to pieces | *tamtura- ‘to be smashed, torn, ripped’ | ||
| *tamu- and *tomu- (*toma-) | eğirmek, ip ya da ipliği eğirmek | to rub; to twist or spin thread or rope | |||
| *tana | büyük inci | large pearl | cf. *subud ‘pearl’ | ||
| *tanï- | bilmek, tanımak | to know, to recognize | |||
| *taŋlaï | damak | palate | the PM root may have been *taŋ- | ||
| *tarag | ekşi süt, kesilmiş süt, yoğurt, süzme peynir vb. | sour milk, clabbered milk, yoghurt, cottage cheese, etc | |||
| *taragaï or *tarakaï | daz | uyuz, daz | mange; bald | apparently related to CT *taz ‘bald’ | |
| *tarbagan | dağ sıçanı | marmot | the PM ‘root’ may have been *tarba- | ||
| *targun | şişman (adj.) | fat (adj) | |||
| *tarï- | ekmek, dikmek | to sow, plant | related to CT *tarï- ‘id’ | ||
| *tarïan | ekin, tane, tahıl, tarım alanı | crop; grain, cereal; agricultural field | related to CT *tarïg ‘wheat’ | ||
| *tarïkï | beyin | brain | cf. *heki(n) | ||
| *tarka- | dağılmak, yayılmak, ayrılmak | to scatter, spread, disperse | |||
| *tasma | deri şerit, kayış | strip of leather, thong | |||
| *tasura- | ayrılmak (intr.) | to break (intr) | |||
| *tata- | çekmek | to pull | in many languages also ‘to grind, mill’, or ‘to smoke’ | ||
| *tau- | sürmek (genellikle hayvanları) | to drive (usu. animals) | |||
| *taulaï | tavşan ? | yabani tavşan | hare | ||
| *taun and/or ?*tagan/*tagun | küçük karga | jackdaw | related to the synonymous CT *taŋan | ||
| *tayag | dayamak | çubuk, baston | stick, walking cane | derived from the CT verb *taya- ‘to support’ | cf. *sorbï |
| *tebeg (?*tebüg) | tenis topu | shuttlecock | apparently borrowed from CT *tepük, derived from *tep- ‘to kick’ | ||
| *tebene (?*temene) | büyük iğne | large needle | related to CT *temen ‘id’ | ||
| *teberi- | kucaklamak | to embrace | |||
| *tebsi | tabak, çanak | plate, dish | from Chinese diézi, perhaps via Turkic *tevsi | ||
| *tede | şunlar | those | see *tere | ||
| *teeli | aks | axle | see *teŋgeli(g) | ||
| *teermen | değirmen | değirmen | mill | related to CT *tegirmen ‘id’ | in the QG languages *termen |
| *tegsi | yüzey, düzlük | level, even | cf. *tübsin | ||
| *tegüs- | bitirilmek (intr.) | to end (intr) | |||
| *teimü | böyle, bu tür | such, that kind of | |||
| *tein | böyle, öyleyse | like that, so | cf. *teimü above | ||
| *teingi- < *tein ki- | bu şekilde yapmak | to do that way | from the pronominal root *te-, cf. also *tere ‘that’, *tende ‘there’ | ||
| *teǰie- | beslemek, büyütmek | to feed, nourish | |||
| *teke | teke | teke | billy-goat | related to CT *teke ‘id’ | cf. *ukuna and *serke |
| *temeče- | mücadele etmek, çabalamak, kendini göstermek, rekabet etmek | to struggle, to strive for, to exert oneself, to compete | |||
| *temeen | deve | deve | camel | related to CT *teve ‘id’ | |
| *temgü- | toplamak, almak | to gather, pick up | |||
| *temtel-, *temtere- | dokunmak, ellemek | to feel, grope | |||
| *temür | demir | ütü | iron | related to CT *temir ‘id’ | |
| *tende | orası | there | The same stem as *tein ‘like that’, *tere ‘that’, etc | ||
| *teŋgeli(g) | aks | axle | |||
| *teŋgeri | tanrı, tengri | gökyüzü, hava, cennet, tanrı | sky, weather; heaven; god | related to CT *teŋri ‘id’ | in Shirongol ‘sky’ |
| *tere (and *te?) | o (cinsiyet farketmeksizin canlı veya nesneler) | that; s/he, it | |||
| *tergen | at arabası | cart | |||
| *teriün | baş | head | with many derived meanings such as ‘chief’ and ‘beginning’ | ||
| *teü- | toplamak, almak (ör. kurutulmuş gübre ya da yakılacak odunu) | to gather, pick up (e.g. dried dung or firewood) | cf. *temgü- ‘id’ | ||
| *toa(n) | numara, figür | number, figure | |||
| *toala- | saymak | to count | from *toa(n) ‘number’ above | ||
| *toarag and *tobarag | toprak | yeryüzü, toz, toz bulutu, toz zerresi | earth; dust, dust cloud, speck of dust | from Turkic word *toprak ‘earth’ | cf. *toasun ‘dust’ |
| *toarï- | etrafında dönmek, çevresinde dönmek, etrafını sarmak | to turn around; to circle; to enclose | |||
| *toasun | toz | toz | dust | perhaps related to Turkic *tog ‘id’ or *topa ‘id’ | |
| *tobčï | düğme | button | |||
| *togaan | tencere, tava, kazan | pot, pan, cauldron | cf. *kaïsun | ||
| *togaraun (?*toguraun) | turna (kuşu) | crane (the bird) | |||
| *togta- | istikrarlı durmak, hareketsiz durmak, durmak, şekillenmek | to be steady; to stand still, to stop; to take shape | |||
| *tokaï | dirsek | elbow | |||
| *toku- (?*toka-) | eyerlemek, bir şeyle örtmek | to saddle, to cover with sth | |||
| *tokum (?*tokam) | semer yastığı, ter bezi | saddle-pad, sweat-cloth | in some QG languages ‘felt’. derived from *toku- | ||
| *tolagaï | kafa | head | see *hekin, *teriün ‘head’ | ||
| *toma- | iplik döndürmek vb. | to spin thread, etc | see *tamu- | ||
| *tor | şebeke | net | related to CT *tor (?*to:r) ‘id’ | ||
| *torga(n) | ipek | silk | CT *torku ‘id’ | ||
| *tosun | yağ, tereyağı | fat, oil, butter | the PM root may have been *to- | ||
| *töbed | Tibet | Tibetan | |||
| *töe | karış | handspan | |||
| *töene | dağlama, yakı | cauterisation, moxibustion | related to CT *tögün, originally ‘brand’, and *tögne- ‘to brand’ | related verb *töene- | |
| *töeri- | kaybolmak | to get lost | cf. *ǰabka- | ||
| *tögerig | daire ya da küre, yuvarlak, dairesel, küresel | circle or sphere; round, circular, spherical | |||
| *töre- | türemek | türemek | to be born or to give birth | cf. CT *törü- | |
| *tugul | buzağı | calf | probably related to CT *toklï ‘id’ | ||
| *tuïla- | tüylemek, çiftelemek | to buck; to kick with the hind legs | |||
| *tul- | desteklemek | to support | |||
| *tulga | destek, kolon, sütun | support, pillar, column | |||
| *tulum | tulum | kap olarak kullanılan hayvan derisi, deri çanta | animal skin used as a container, leather bag | cf. CT *tulum | |
| *tur- | to be or become emaciated | ||||
| *turma | turp | turnip | probably borrowed separate from CT *turma (of IE origin) by MMo and QG languages | ||
| *turuun | toynak | hoof | |||
| *tusa | yardım, yarar, fayda | assistance; benefit, profit | cf. CT *tusa ‘id’ | ||
| *tuš (> *tus) | düz | düz, dik, dikey, zıt | straight, upright, vertical; opposite | from CT *tuš ‘equal; opposite’ | |
| *tuturgan | pirinç | rice | related to CT *tuturkan ‘id’ | ||
| *tuu- | inmek, aşağı çekmek | to land, swoop down | |||
| *tuulga | teneke, kurşun | tin; lead | |||
| *tuura(ï) | toynak | hoof | see sv turuʊn | ||
| *tübsin | düz, düzlük, pürüssüz, sakinlik, sessizlik | flat, level, smooth; peaceful, quiet | |||
| *tüimer | (istenmeyen) yangın, bozkır yangını | (unwanted) fire, steppe fire | |||
| *tüle- (*tüli-) | ateşlemek, ateşe vermek, yakmak | to light, set fire to, burn | cf. Proto-Uralic | ||
| *tülien | yakacak odun | firewood | derived from *tüle- (*tüli-) | ||
| *tülki- | itmek | to push | |||
| *tülkiür | anahtar | key | derived from *tülki- ‘to push’ | ||
| *türi- | sürüklemek, itmek (listelenmemiş) | to drag; to push (not listed). | |||
| *tümen | tümen | tümen, çokluk | ten thousand; multitude | Widely occurring Eurasian word related to CT *tümen ‘id’ | |
| *türei | kaçak | bootleg | |||
| *türgen | çabuk, hızlı | fast, quick | |||
| *türüün | başta | at first | see s.v. *teriün | ||
| *tüsür- | serpmek, boşaltmak, (metal) dökmek | to sprinkle, to pour, to cast (metal) | cf. *čïdku-, *ki- | ||
| *tüükei ~ *tüükü | çiğ | raw | |||
| *ubuǰï | biberon | feeding horn | see *ugǰï | ||
| *učïr | neden, durum, fırsat | reason; circumstance; occasion | |||
| *učïra- | buluşmak | to meet | the PM form may be *utïra- | ||
| *uda- | geç kalmak | to be late | |||
| *udku- | kepçelemek | to scoop up | |||
| *udurïd- and *udurï- | liderlik etmek, yol göstermek | to lead, guide | apparently related to CT *uduz-, a caus. formation of *ud- ‘to follow’ | ||
| *ugïa- (> *ugaa-) | yıkamak | to wash | |||
| *ugǰï, *ubuǰï | biberon | feeding horn, feeding bottle | |||
| *ugulǰa | ibeks, dağ keçisi | ibex, mountain goat | also used for ornaments in the shape of stylized spiralling horns | ||
| *ugur- (?) | atmak | to throw | |||
| *uïla- | ağlamak | to cry | |||
| *ukana | teke | billy-goat | |||
| *ula | ayağın veya ayakkabının tabanı | sole of the foot (or shoe) | related to CT *ul (?*hul) | ||
| *ulus | ulus | ulus, devlet, ülke | people; state, country | related to CT *uluš ‘id’ | |
| *umarta- | unutmak | to forget | see *marta- | ||
| *umdaan | içki, içecek | drink, beverage | cf. *umdaas- ‘to be thirsty’ | ||
| *umdaas- | susamak | to be thirsty | derived from *umdaan | ||
| *umsu (?*ümsü) | yak hybrid | cf. *kaïnag ‘yak’ | |||
| *una- | düşmek, aşağı inmek | to fall, to come down | cf. *bau- ‘to descend’ | ||
| *unagan | tay, at yavrusu | foal, colt | |||
| *unta- | uyumak | to sleep | |||
| *untara- | uzanmak, uyumak | to lie down; to sleep | |||
| *uŋgasun | yün | wool | see *nogasun | ||
| *uŋsï- ~ *umsï- | okumak | to read | |||
| *uran | uz | usta, zanaatkar, beceri, becerikli | master, craftsman; skill; skillful | related to CT *u:z ‘id’ | |
| *urgu- | ortaya çıkmak, görünmek (genellikle gök cisimleri hakkında), büyümek, filizlenmek | to come up, appear (usu. of celestial bodies); to grow, sprout | |||
| *urï- | çağırmak, davet etmek | to call; to invite | |||
| *urïda | önce, erken | before, earlier | *urïdu ‘former, previous; front; south’. cf. *urïǰï | ||
| *urïǰï üdür | dünden önceki gün | the day before yesterday | |||
| *urïǰï hɔn | geçen yıl | the year before last | |||
| *urïǰïïn urïǰï üdür | üç gün önce | three days ago | |||
| *urtu (~ *utu ~ *utur) | uzun | long | |||
| *urug | uruk | evlilik yoluyla akrabalık | relatives by marriage | CT *urug, *urug tarïg | |
| *urugsï | ileri | forward | |||
| *uruldu- | yarışmak (atlar) | to race (horses) | |||
| *urus- | akmak | to flow | |||
| *usun | su | water | perhaps derived from a root *u- | ||
| *uu- | içmek | to drink | cf. *ugǰï ‘feeding bottle’ and *oačï- ‘to drink’ | ||
| *uuča | uça | arka, sakrum, çatal, kıç, sağrı | back; sacrum; crotch, hindquarters, rump | corresponds to CT *u:ča | |
| *uur- (?) | atmak | to throw | see *ugur- | ||
| *uurag | ağız | ağız, ağız sütü | biestings, colostrum | related to CT *aguz ‘id’ | |
| *uurga (?urga) | urgan, atlan yakalamakta kullanılan ucunda ilmik olan sırık | urga, pole with a noose at the end used for catching horses | Not to be confused with *huraka ‘lasso, snare’ | ||
| *übül (?*ebül) | kış | winter | |||
| *üčüken (?*öčüken) | minik, küçük | little, small | cf. also *baga ‘small’ | ||
| *üde | öğle, gün ortası | noon, midday | |||
| *üdesi | akşamleyin, gece | (in the) evening, (at) night | |||
| *üdesileŋ | akşamleyin, gece | (in the) evening, (at) night | cf. also *ene üdesileŋ ‘tonight’ | ||
| *üdür/*ödür | gün | day | |||
| *üge | sözcük, konuşma | word; speech | |||
| *ügei (?*ügüi) | yok, olmaksızın, değil | there is not; without; not | in some languages also ‘poor’ | ||
| *ügtee- | çıkarmak, çekip çıkartmak | to pull out, tear out | cf. *sei- | ||
| *üile | iş, eylem, mesele | work, deed, affair | |||
| *üisün (?*uïsun, ?*uïlsun) | huş kabuğu | birchbark | |||
| *üǰe- | görmek | to see | |||
| *üǰüg ~ *üsüg | harf, karakter, yazı | letter, character; writing | elated to CT *üžük, itself a loanword from an unknown source | ||
| *üǰüür | uç, son | tip, end | see *hüǰüür | ||
| *ükü- | ölmek | to die | |||
| *üldü | kılıç | sword | see *ildü | ||
| *üliger | hikâye, masal, örnek, atasözü | story, tale; example; proverb | |||
| *üle, *ülü | değil | not | cf. the other negative particles *bisi, *bütegei, *ese, *ügüi | ||
| *ündesün | kök | root | cf. *hïǰaur ~ *huǰaur ‘id’ | ||
| *üne | fiyat | price | |||
| *ünen | doğru | TRUE | |||
| *ünien | inek | inek | cow | compare CT *in(g)ek ‘cow’ | |
| *ünügün | çocuk (keçi) | kid (goat) | |||
| *ürie | genç aygır (üç, dört ya da beş yıllık) | young stallion (of three, four, or five years) | |||
| *üsün | süt | milk | see *süü | ||
| *ütergen ~ *ütürme | harman yeri | threshing floor | perhaps a corruption of Turkic *örtgün ‘id’? | ||
| *üye | eklem, boğum | joint; generation | |||
| *üyee | yem, yiyecek | feed, fodder | |||
| *yaan and *yaun | ne, ne tür | what; what kind of | cf. *yama, *yamar | ||
| *yaakï- | ne/nasıl yapmak | to do what/how (interrogative verb). | apparently from *yaan + *ki-. see *yaan and *yaun | ||
| *yaara- | acele etmek | to be in a hurry | |||
| *yabu- | gitmek, yürümek | to go; to walk | |||
| *yada- | yapamamak | to be unable | |||
| *yadara- | yorulmak | to be(come) tired | apparently an inchoative formation to *yada- | ||
| *yama | ne, bir şey, şey | what; something; thing | |||
| *yamar | ne, ne tür | what, what kind of | |||
| *yara | ülser, yara, frengi | ulcer, sore; syphilis | in MMo and Dag ‘wound’ | ||
| *yasun | kemik(ler) | bone(s) | from a PM root *ya- | ||
| *yauma | bir şey, şey | something, thing | cf. *yama ‘id’ | ||
| *yaun | ne | what | see s.v. *yaan | ||
| *yeke (?) | geniş, büyük, muhteşem | large, big, great | |||
| *yeren | doksan "90" | ninety | |||
| *yesün < *yersün | dokuz "9" | nine | |||
| *yeü- (?*yüü-) | to scoop or ladle out and transfer into another container; transfuse, transplant, etc | ||||
| *yeüdke- | taşınmak, yer değiştirmek (tr.) | to move, shift (tr.) | |||
| *yosun | gelenek, alışkanlık, kural | custom, habit, rule |
Kaynakça
değiştir- ↑ Nugteren, Hans. 2011. Mongolic Phonology and the Qinghai-Gansu Languages. Utrecht: LOT. ISBN 978-94-6093-070-6