ağa

Ayrıca bakınız: aga, Aga, AGA

Türkçe

Söyleyiş

• IPA^(anahtar): /ɑˈɰɑ/, [ɑˈɑ]
• Heceleme: a‧ğır

Ad

ağa (belirtme hâli ağayı, çoğulu ağalar)

1. geniş toprakları olan, sözü geçen, varlıklı kişi
   • Sonra köy ağası hazretleri bizim de kıçımıza atacak tekmeyi. - N. Hikmet
2. halk arasında sayılan ve sözü geçen erkeklere verilen unvan
3. (aile) ağabey
   • Köye varınca ağamdan parasını muhakkak alır, sana veririm. - E. İ. Benice
4. okuryazar olmayan yaşlı kişilerin adlarıyla birlikte kullanılan san
5. (halk ağzı) koca
6. (tarih, toplum bilimi) Osmanlı Devleti'nde bazı kuruluşların başında bulunanlara verilen resmî san, bazı sivil veya askeri görevlilerin adından sonra kullanılan unvan
   • Yeniçeri ağası. Çarşı ağası.
7. yakın arkadaşlar arasında kullanılan hitap şekli

Ön ad

ağa (karşılaştırma daha ağa, üstünlük en ağa)

1. (mecaz) cömert, eli açık

Köken

Sözcük, Sümerceden gelmektedir. Sümerce "á - áĝ"(âğ) emir vermek, hükümlük yapmaktır, ve "á-áĝ-ĝá"(âğa) haber vermek, talimat veya emir vermektir.

Deyimler

ağababa, ağabey, ağa kapısı, ağa yamağı, ak ağa, hacıağa, hıyarağa, iç ağa, silahtar ağa, acemi ağası, alkış ağası, çarşı ağası, eyyam ağası, hadım ağası, harem ağası, hıyarağası, kahve ağası, kantar ağası, kapı ağası, kızlar ağası, kolağası, köy ağası, tatar ağası, yalı ağası, yeniçeri ağası

Atasözleri

ağa borç eder, uşak harç

ağanın alnı terlemezse ırgatın burnu kanamaz

ağanın eli tutulmaz

ağanın gözü ata tımardır

ağanın gözü öküzü semiz eder

ağanın gözü, yiğidin sözü

ağanın malı çıkar, uşağın canı

Cafer ağanın abdest suyu

eli boşa ağa uyur derler; eli doluya ağa buyur derler

kardeşim ağa, avradı hatın, almaz beni kulluğa satın

köleden ağa olan minareyi sesiyle yıkar

sarı çizmeli Mehmet ağa

sen ağa, ben ağa, bu ineği kim sağa?

sen ağa ben ağa koyunları kim sağa

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "ağa" maddesi

Çeviriler

kardeş

• Çekçe: starší bratr (cs)
• Danca: storebror (da)
• Fince: herra (fi), valtias (fi), isoveli (fi)
• Fransızca: grand frère (fr) e
• İsveççe: herre (sv), storebror (sv)
• Kırım Tatarca: mırza (crh)
• Lehçe: starszy brat (pl)
• Türkmence: beğ (tk)

Azerice

Ad

ağa

1. patron

Çağatayca

Ad

1. büyük, serkyar, büyük karındaş
2. bir mahal-i mahsus, bir cemâ seramedi, elkab

Kırım Tatarca

Ad

ağa

1. yaşça daha büyük olan erkek kardeş

Kaynakça

• KÚNOS, Dr. Ignaz (1902). Şeyh Süleyman Efendi, Çağatayca-Osmanlıca Sözlük. Budapeşte: Section Orientale de la Société Ethnographique Hongroise.ağa

Lazca

Ad

ağa

1. ağa

Zazaca

Ad

ağa

1. ağa