YeniKurum:Ana Türkçe/adak

Bu madde yapay sözcükler veya kökler içermektedir. Dolayısıyla bu maddedeki girdi(ler) direkt olarak doğru kabul edilememekle birlikte, karşılaştırma yöntemi kullanılarak varlığı tahmin edilen sözcüklerdir.

Ana Türkçe

Köken

Genel olarak basit ad olarak sayılmakla birlikte bir kaç öneri öne sürülmüştür:

1. Nişanyan sözcüğü *ad- (“ayırmak”) + *-ak şeklinde türetir.
2. Németh başta olarak bir çok dil bilimci sözcüğü *āt- (“adım atmak”) + *-ak şeklinde türetir.

Sevortyan'ın Ana Hint-Avrupa dilindeki *h₁ey- (“gitmek”) ve Räsänen'in Korece 바닥 (badak, “bir şeyin altı; temel”) sözcükleri ile bağdaştırmaları dayanaksızdır.

Ad

*adak (belirtme hâli *adakïg ve ya *adaknï)

1. (anatomi) ayak
2. (mecaz) herhangi bir şeyin sonu, ucu

Uğradığı değişimler

uğradığı değişimler

• Oğur:
  • Çuvaş: ура (ura)
• Ana-Moğolca: *hadag (“bir şeyin ucu, sonu”) (alıntı)
• Argu:
  • Halaçça: hadaq
• Oğuz:
  • Eski Anadolu Türkçesi: [alfabe isteniyor] (ayak)
    • Azerice: ayaq
    • Osmanlı Türkçesi: آیاق‎ (ayak)
      • Türkçe: ayak
      • Gagavuzca: ayak
  • Salarca: ayaq
  • Türkmence: aýak
• Karluk:
  • Karahanlıca: اَذَقْ‎‎ (aδaq)
    • Çağatayca: آیاق‎‎ (ayak)
      • Uygurca: ئاياق‎ (ayaq)
      • Özbekçe: oyoq
• Kıpçak:
  • Kuzey Kıpçak:
    • Başkurtça: аҙаҡ (aðaq)
    • Tatarca: аяк (ayak)
  • Batı Kıpçak:
    • Kırım Tatarca: ayaq
    • Urumca: айак (ajak)
    • Karaçay Balkarca: аякъ (ayaq)
    • Kumukça: аякъ (ayaq)
  • Güney Kıpçak:
    • Karakalpakça: ayaq
    • Kazakça: аяқ (ayaq)
    • Nogayca: аяк (ayak)
  • Doğu Kıpçak:
    • Kırgızca: аяк (ayak)
    • Güney Altayca: аяк (ayak)
• Sibirya:
  • Eski Türkçe: 𐰑𐰴‎ (adaq)
    • Eski Uygurca: ʾʾdʾq (adaq)
      • Sarı Uygurca: azaq
  • Kuzey Sibirya:
    • Dolganca: атак
    • Yakutça: атах (atax)
  • Güney Sibirya:
    • Sayan Türkçesi:
      • Tuvaca: адак (adak)
    • Yenisey Türkçesi:
      • Hakasça: азах (azax)
      • Şorca: азақ

Kaynakça

• Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish (İngilizce), sayfa 45d, Oxford: Clarendon Press. ISBN 9634812686.

• Erdi, Seçkin (2005). Divanü Lügati't - Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. ISBN 975-997-013-9.

• Eren, Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, sayfa 26, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ISBN 9789759457709.

• Nişanyan Sözlük'te: ayak maddesi
• Räsänen, Martti (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen (Almanca), sayfa 5, Helsinki: Suomalais-ugrilainen seura. ISBN 0901342041.

• Севортян, Э. В. (1974). Этимологический словарь тюркских языков, 1. Cilt (Rusça), sayfa 103, Moscow: Наука.