akıl

Ayrıca bakınız: Akıl, Akil, akil

Türkçe

Köken

Osmanlı Türkçesi عقل‎ sözcüğünden devralındı, Arapça عَقْل‎ (ʿaḳl).

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /a.ˈkɯl/

• Ses

  (dosya)

• Heceleme: a‧kıl

Ad

akıl (belirtme hâli aklı, çoğulu akıllar)

1. anlama, düşünme ve kavrama gücü

   Solucanın aklı yok ki düşünsün!

2. düşünce, kanı

   Şimdiki aklım olsaydı bu dükkânın yerine aç bir kahve! — A. K. Tecer

3. nasihat, öğüt, salık verilen yol

   Bu aklı size kim verdi?

4. (psikoloji) bellek, hafıza

   Hâlâ aklımda o tufan yağmuru. — C. S. Tarancı

Çekimleme

akıl adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		akıl	akıllar
belirtme		aklı	akılları
yönelme		akla	akıllara
bulunma		akılda	akıllarda
ayrılma		akıldan	akıllardan
tamlayan		aklın	akılların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	aklım	akıllarım
	belirtme	aklımı	akıllarımı
	yönelme	aklıma	akıllarıma
	bulunma	aklımda	akıllarımda
	ayrılma	aklımdan	akıllarımdan
	tamlayan	aklımın	akıllarımın
2. tekil	yalın	aklın	akılların
	belirtme	aklını	akıllarını
	yönelme	aklına	akıllarına
	bulunma	aklında	akıllarında
	ayrılma	aklından	akıllarından
	tamlayan	aklının	akıllarının
3. tekil	yalın	aklı	akılları
	belirtme	aklıyı	akıllarını
	yönelme	aklıya	akıllarına
	bulunma	aklıda	akıllarında
	ayrılma	aklıdan	akıllarından
	tamlayan	aklının	akıllarının
1. çoğul	yalın	aklımız	akıllarımız
	belirtme	aklımızı	akıllarımızı
	yönelme	aklımıza	akıllarımıza
	bulunma	aklımızda	akıllarımızda
	ayrılma	aklımızdan	akıllarımızdan
	tamlayan	aklımızın	akıllarımızın
2. çoğul	yalın	aklınız	akıllarınız
	belirtme	aklınızı	akıllarınızı
	yönelme	aklınıza	akıllarınıza
	bulunma	aklınızda	akıllarınızda
	ayrılma	aklınızdan	akıllarınızdan
	tamlayan	aklınızın	akıllarınızın
3. çoğul	yalın	aklı akılları
	belirtme	aklıyı akıllarını
	yönelme	aklıya akıllarına
	bulunma	aklıda akıllarında
	ayrılma	aklıdan akıllarından
	tamlayan	aklının akıllarının

Eş anlamlılar

• (anlama, düşünme ve kavrama gücü): us

Atasözleri

akıl

• Acıklı başta akıl olmaz
• Akça akıl öğretir, don yürüyüş
• Akıl adama sermaye
• Akıl akıldan üstündür
• Akıl için tarik birdir
• Akıl olmayınca ne yapsın sakal?
• Akıl ortak ortak, mal ortağı kaypak
• Akıl yaşta değil, baştadır
• Tıkma akıl, akıl olmaz

Deyimler

akıl

akıl almak,

akıl başına gelmek,

aklı başından bir karış yukarda,

akıl danışmak,

akıl defteri

akıl erdirmek,

aklı gitmek,

akıl kârı,

akıl kutusu,

akıl vermek,

aklı karışmak,

aklı ermek,

aklı yatmak,

aklını kaçırmak,

aklını kaybetmek

Türetilmiş kavramlar

akıl

• akıl dışı,
• akıl hastahanesi,
• akıl hastalığı,
• akıl sağlığı,
• akılca,
• akılcı,
• akılcık,
• akılken,
• akılla,
• akıllı,
• akılsa,
• akılsız,
• âkil

Çeviriler

akıl

• Almanca: Intelligenz (de) d, Vernunft (de) d, Verstand (de) e

  • Arapça: عَقْل‎ (ar) e (ʿaḳl)

• Çekçe: mysl (cs) d, rozum (cs) e
• Danca: tanke (da)
• Eski* Estonca: mõte (et)
• Farsça: عقل‎ (fa)
• Felemenkçe: verstand (nl), rede (nl)
• Fince: ajatus (fi), järki (fi), mieli (fi), mielipide (fi), muisti (fi), neuvo (fi), väite (fi)
• Fransızca: intelligence (fr) d
• İngilizce: advice (en), brein (en), intelligence (en), memory (en), mind (en), reason (en), sense (en), thought (en)
• İsveççe: förnuft (sv) n, förstånd (sv) n, intelligens (sv), tanke (sv) g
• Karaçay Balkarca: عقل (krc)
• Kırgızca: акыл (ky) (akıl)}
• Kürtçe: hiş (ku), hewn (ku), hidam (ku), aqil (ku), eql (ku)
• Lehçe: rozum (pl)i
• Macarca: ész (hu), agy (hu)

  • Norveççe:

  Bokmål: fornunft (no) e, forstand (no) e, intelligens (no) e, tanke (no) e, vett (no) n

  Nynorsk: fornunft (nn) d, forstand (nn) e, intelligens (nn) e, tanke (nn) e, vett (nn) n

• Özbekçe: aql (uz), es (uz), es-hush (uz), miya (uz), ong (uz)
• Rusça: ум (ru) (um), разум (ru) (razum), память (ru) (pamyatʹ)

  Osmanlı Türkçesi: عقل‎ (ota)

• Türkmence: akyl (tk)

  Modern Yunanca: μυαλό (el) (myaló)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "akıl" maddesi

Ek okumalar

• Vikipedi'de akıl

Gagavuzca

Köken

Arapça عَقْل‎ (ʿaḳl) sözcüğünden

Ad

akıl

1. akıl

Kaynakça

• Etymological Dictionaries - Andras Rajki
• Sosyal Siyaset Kürsüsü - Prof. Dr. Ali Seyyar