güneş

Ayrıca bakınız: Güneş, günəş

Türkçe

Haftanın sözcüğü – 2007, 27. hafta

Köken

Osmanlı Türkçesi كونش‎ sözcüğünden devralındı.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /ɟy.ˈneʃ/, [ɟʏ.nɛʃ]
• Heceleme: gü‧neş

Ad

güneş (belirtme hâli güneşi, çoğulu güneşler)

1. gölgelik olmayan, Güneş'in ışığına ve ısısına maruz kalınan yer

   zıt anlamlılar: gölge, gölgelik

2. (astronomi) herhangi bir yıldız sisteminin merkezinde yer alan ışıyan yıldız
3. (mecaz) bilgi, mutluluk, rahatlama, zafer v.s. kaynağı olan kişi veya şey
4. (termodinamik) Güneş'in yaydığı ısı ve ışık, güneş ışınlarının ve ısısının etkilediği ortam

   Güneş yakmasın diye onun güzel başını.
   Gördüm siper olurken iki arkadaşını. — Fâruk Nâfiz Çamlıbel

Çekimleme

güneş adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		güneş	güneşler
belirtme		güneşi	güneşleri
yönelme		güneşe	güneşlere
bulunma		güneşte	güneşlerde
ayrılma		güneşten	güneşlerden
tamlayan		güneşin	güneşlerin
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	güneşim	güneşlerim
	belirtme	güneşimi	güneşlerimi
	yönelme	güneşime	güneşlerime
	bulunma	güneşimde	güneşlerimde
	ayrılma	güneşimden	güneşlerimden
	tamlayan	güneşimin	güneşlerimin
2. tekil	yalın	güneşin	güneşlerin
	belirtme	güneşini	güneşlerini
	yönelme	güneşine	güneşlerine
	bulunma	güneşinde	güneşlerinde
	ayrılma	güneşinden	güneşlerinden
	tamlayan	güneşinin	güneşlerinin
3. tekil	yalın	güneşi	güneşleri
	belirtme	güneşini	güneşlerini
	yönelme	güneşine	güneşlerine
	bulunma	güneşinde	güneşlerinde
	ayrılma	güneşinden	güneşlerinden
	tamlayan	güneşinin	güneşlerinin
1. çoğul	yalın	güneşimiz	güneşlerimiz
	belirtme	güneşimizi	güneşlerimizi
	yönelme	güneşimize	güneşlerimize
	bulunma	güneşimizde	güneşlerimizde
	ayrılma	güneşimizden	güneşlerimizden
	tamlayan	güneşimizin	güneşlerimizin
2. çoğul	yalın	güneşiniz	güneşleriniz
	belirtme	güneşinizi	güneşlerinizi
	yönelme	güneşinize	güneşlerinize
	bulunma	güneşinizde	güneşlerinizde
	ayrılma	güneşinizden	güneşlerinizden
	tamlayan	güneşinizin	güneşlerinizin
3. çoğul	yalın	güneşi	güneşleri
	belirtme	güneşini	güneşlerini
	yönelme	güneşine	güneşlerine
	bulunma	güneşinde	güneşlerinde
	ayrılma	güneşinden	güneşlerinden
	tamlayan	güneşinin	güneşlerinin

Üst kavramlar

• (astronomi): yıldız, yıldız sistemi
• ısı, ışık

Alt kavramlar

• akşam güneşi

Atasözleri

• (güneş ışığı): Güneş girmeyen eve doktor girer

Deyimler

güneş ışığı

• güneş açmak,
• güneş banyosu,
• güneş batmak,
• güneş batışı,
• güneşe karşı işemek,
• güneş lekesi,
• güneşi üzerine doğdurmamak

Türetilmiş kavramlar

• güneş almak,
• güneş arabası,
• güneş çarpmak,
• güneş çavmak,
• güneş doğmak,
• güneş görmek,
• güneş gözlüğü,
• güneş günü,
• güneş ışığı,
• güneş kremi,
• güneş sütü,
• güneş tacı,
• güneş takvimi,
• güneş tekeri,
• güneş yağı,
• güneş yanığı,
• güneş yılı,
• güneşe doğru,
• güneşin alnında,
• güneşin altında,
• güneşçe,
• güneşçi,
• güneşçik,
• güneşken,
• güneşle,
• güneşlenme,
• güneşli,
• güneşse,
• güneşsiz,
• güneştopu,
• üzümgüneşi

Çeviriler

Güneş'in ışığı

• Afrikaanca: son (af)
• Almanca: Sonne (de) d, Stern (de) e, Sonnenschein (de) e
• Arapça: شَمْس‎ (ar) e (şems)
• Arnavutça: diell (sq) e
• Azerice: günəş (az)
• Baskça: eguzki (eu)
• Bretonca: heol (br) e
• Bulgarca: слънце (bg) n (slǎnce)
• Çekçe: slunce (cs) n
• Çince:

  an'anevî: 日 (zh) (rì), 太陽 (zh) (tàiyáng), 恒星 (zh) (héngxīng)

  basitleştirilmiş: 日 (zh) (rì), 太阳 (zh),

阳光 (zh) (yángguāng)

• Danca: sol (da)
• Endonezce: mata (id), hari (id), surya (id), mentari (id)
• Ermenice: արև (hy) (arew), արեգ (hy) (areg), արեգակ (hy) (aregak)
• Esperanto: suno (eo)
• Estonca: päike (et)
• Farsça: خورشید‎ (fa) (khorshid), شمس‎ (fa) (shams)
• Felemenkçe: zon (nl) d
• Fince: aurinko (fi), auringonpaiste (fi)
• Fransızca: soleil (fr) e
• Frizce:

  Batı Frizcesi: sinne (fy)

• Galce: haul (cy) e
• Guaranice: kuarahy (gn)
• Gürcüce: მზე (ka) (mze), მზე (ka) (mze)
• Hausaca: rānā (ha)
• Hawaii dili: la (haw)
• Hintçe: सूरज (hi) (sūraj)
• İbranice: שמש‎ (he) e (shémesh), חמה‎ (he) d (khamaa)
• İdo: suno (io)
• İngilizce: sun (en), sunshine (en)

  Eski İngilizce: sunne (ang), sunna (ang)

• İnterlingua: sol (ia)
• İrlandaca: grian (ga) d
• İskoçça: grian (gd) d
• İspanyolca: sol (es) e
• İsveççe: sol (sv), solsken (sv)
• İtalyanca: sole (it) e
• İzlandaca: sól (is)
• Japonca: 太陽 (ja), たいよう (ja) (taiyō), 日 (ja), ひ (ja) (hi)
• Katalanca: sol (ca) e
• Keçuva dili: inti (qu)
• Kernevekçe: howl (kw) e
• Korece: 해 (ko) (hae), 태양 (ko) (taeyang), 太陽 (ko) (taeyang), 일 (ko) (il), 日 (ko) (il)
• Kürtçe: roj (ku), tav (ku)
• Lehçe: słońce (pl) n
• Litvanca: saulė (lt) d
• Maasai dili: ndama (mas)
• Macarca: nap (hu)
• Makedonca: сонце (mk) n (sontse)
• Malgaşça: masoandro (mg)
• Maltaca: xemx (mt)
• Mapudungun dili: anchü (arn)
• Marathi dili: सूर्य (mr) (sūrya)
• Moğolca: нар (mn) (nar)
• Navahoca: jóhonaa'éí (nv), shá (nv)
• Norveççe: solen (no)
• Novial: sune (nov)
• Ojibwe dili: giizis (oj)
• Özbekçe: quyosh (uz)
• Portekizce: sol (pt) e
• Rumence: soare (ro) e
• Rusça: солнце (ru) n (solntse)
• Sırp-Hırvatça:

  Kiril: сунце (sh) n

  Latin: sunce (sh) n

• Slovakça: slnko (sk) n, slnce (sk) n
• Slovence: sonce (sl) n
• Somalice: qorrax (so)
• Svahili dili: jua (sw)
• Tagalogca: araw (tl)
• Tatarca: qoyaş (tt)

  Kırım Tatarcası: küneş (crh)

• Telugu dili: సూర్యుడు (te) (sūryuḍu)
• Tupinambá: kûarasy
• Türkçe:

  Eski Türkçe: kuyaş‎ (otk) (kuyaş)

  Osmanlı Türkçesi: كونش‎ (ota)

• Türkmence: güneş (tk)
• Yunanca:

  Modern Yunanca: ήλιος (el) (ílios)

herhangi bir yıldız

• Almanca: Sonne (de) d, Stern (de) e
• Türkçe:

  Osmanlı Türkçesi: كونش‎ (ota)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "güneş" maddesi

Türkmence

Söyleniş

• Heceleme: gü‧neş

Ad

güneş

1. (astronomi) Güneş