insan

Türkçe

Pioneer 10 ve 11 üzerinde resmedilen insanlar

Köken

Osmanlı Türkçesi انسان‎, o da Arapça إِنْسَان‎ (ʾinsān), o da Aramice אבשא‎, o da İbranice אבוש‎, o da Akadca nişu (“halk kavmi”) kelimesinden gelmektedir.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): /in.ˈsan/
• Heceleme: in‧san

Ad

insan (belirtme hâli insanı, çoğulu insanlar)

1. âdemoğlu

   O yaşta insan hiç düşünmeden sadece yaşamaya bakar. — H. Taner

2. (primatlar) Bulunduğu coğrafyaya göre toplum hâlinde yaşama ihtiyacıyla oluşturduğu kültür çevresinde yaşayan, düşünme ve beraberinde gelişen konuşma kabiliyeti olan, Kâinat'ı bütün olarak kavrayabilme sonucunda iradesi doğrultusunda değiştirebilme gereğini duyabilen, değiştirebilen ve biçimlendirebilen kendini tanımlayabilen, eylemleri kabaca coğrafya, maruz ya da hakim kaldığı çevre, temelde bulunan kalıtımsal özelliklerlerce çeşitlenen canlı

   Bu kelimeyi kullanan tarihteki en eski kaynak, 1400'den önce yazılmış olan Dede Korkut Kitabı olup burada "Oğlanum, sen insansın, hayvanıla musahip olmagıl" şeklinde geçer.

Çekimleme

insan adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		insan	insanlar
belirtme		insanı	insanları
yönelme		insana	insanlara
bulunma		insanda	insanlarda
ayrılma		insandan	insanlardan
tamlayan		insanın	insanların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	insanım	insanlarım
	belirtme	insanımı	insanlarımı
	yönelme	insanıma	insanlarıma
	bulunma	insanımda	insanlarımda
	ayrılma	insanımdan	insanlarımdan
	tamlayan	insanımın	insanlarımın
2. tekil	yalın	insanın	insanların
	belirtme	insanını	insanlarını
	yönelme	insanına	insanlarına
	bulunma	insanında	insanlarında
	ayrılma	insanından	insanlarından
	tamlayan	insanının	insanlarının
3. tekil	yalın	insanı	insanları
	belirtme	insanını	insanlarını
	yönelme	insanına	insanlarına
	bulunma	insanında	insanlarında
	ayrılma	insanından	insanlarından
	tamlayan	insanının	insanlarının
1. çoğul	yalın	insanımız	insanlarımız
	belirtme	insanımızı	insanlarımızı
	yönelme	insanımıza	insanlarımıza
	bulunma	insanımızda	insanlarımızda
	ayrılma	insanımızdan	insanlarımızdan
	tamlayan	insanımızın	insanlarımızın
2. çoğul	yalın	insanınız	insanlarınız
	belirtme	insanınızı	insanlarınızı
	yönelme	insanınıza	insanlarınıza
	bulunma	insanınızda	insanlarınızda
	ayrılma	insanınızdan	insanlarınızdan
	tamlayan	insanınızın	insanlarınızın
3. çoğul	yalın	insanı insanları
	belirtme	insanını insanlarını
	yönelme	insanına insanlarına
	bulunma	insanında insanlarında
	ayrılma	insanından insanlarından
	tamlayan	insanının insanlarının

Eş anlamlılar

• (primatlar): adam, âdemoğlu, in, kun, yalnık

Bilimsel adı

• Homo sapiens

Üst kavramlar

• insansı

Alt kavramlar

• çocuk, erkek, kadın, kız, oğlan

Deyimler

bilim insanı, insan hakları, insan hayatı, insan kurusu, insan müsveddesi, insan sarrafı, iş insanı

Türetilmiş kavramlar

• insanca, insancı, insancıl, insanlı, insanlık, insansı, insansız

Çeviriler

toplum hâlinde yaşayan tür

• Almanca: Mensch (de) e
• Arapça: بَشَر‎ (ar) e (beşar), إِنْسَان‎ (ar) e (ʾinsān)
• Arnavutça: njeriu (sq)
• Azerice: adam (az), insan (az)
• Bretonca: den (br)
• Bulgarca: человек (bg) (čelovek)
• Çekçe: člověk (cs)
• Esperanto dili: homo (eo)
• Estonca: inimene (et)
• Felemenkçe: mens (nl)
• Fince: ihminen (fi), ihmisolento (fi), ihmislapsi (fi)
• Fransızca: homme (fr)
• Friuli dili: om (fur)
• Galce: dyn (cy)
• Hausaca: ɗan adan (ha)
• İdo dili: homo (io)
• İngilizce: human (en), man (en), human being (en)
• İspanyolca: humano (es), ser humano (es)
• İsveççe: människa (sv)
• İtalyanca: persona (it), uomo (it)
• Katalanca: humà (ca)
• Kürtçe: mirov (ku)
• Latince: homo (la)
• Lehçe: człowiek (pl)
• Letonca: cilvēks (lv)
• Macarca: ember (hu)
• Makedonca: човек (mk) (čovek)
• Norveççe: menneske (no) n
• Osmanlı Türkçesi: kes (ota)
• Özbekçe: inson (uz), odam (uz)
• Portekizce: humano (pt), ser humano (pt)
• Rumence: om (ro) e
• Rusça: человек (ru) (çelovek)
• Sırp-Hırvatça:

  Latin: čovjek (sh)

• Sicilyaca: uòmunu (scn)
• Sırp-Hırvatça: човек (sh)
• Tabasaran dili: адми (admi)
• Tatarca: кеше (tt) (keşe), keşe (tt)

  Kırım Tatarcası: adam (crh), insan (crh)

• Telugu dili: నరుడు (te) (naruḍu)
• Tetum dili: emma (tet)
• Türkçe:

  Eski Türkçe: yalınuk‎ (otk) (yalınuk)

  Osmanlı Türkçesi: yalınuk‎ (otk) (yalınuk)

• Türkmence: ynsan (tk), ynsaan (tk)
• Udmurtça: адями (udm) (adjami)
• Uygurca: insan (ug)
• Yunanca:

  Grekçe: άνθρωπος (grc) (ánthrōpos)

• Yunanca: άνθρωπος (el) (ánthropos)

Ön ad

insan (karşılaştırma daha insan, üstünlük en insan)

1. (mecaz) ahlak ve huy yönünden üstün nitelikli (kimse)

Çeviriler

insan

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "insan" maddesi

Atasözleri

• Altın ateşte, insan mihnette belli olur
• Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur
• Demir nemden, insan gamdan çürür
• İnsan ayaktan, at tırnaktan kapar
• İnsan beşer, kuldur şaşar
• İnsan bilmediğini ayağının altına alsa başı göğe erer
• İnsan çeşit çeşit, yer damar damar

Azerice

Diğer yazılışlar
Arap	اینسان‎
Kiril	инсан
Latin	insan

Köken

Arapça إِنْسَان‎ (ʾinsān)

Ad

insan

1. (primatlar) insan

Gagavuzca

Köken

Arapça إِنْسَان‎ (ʾinsān)

Ad

insan

1. (primatlar) insan

Kaynakça

• Etymological Dictionaries - Andras Rajki

Kırım Tatarcası

Köken

Arapça إِنْسَان‎ (ʾinsān)

Ad

insan

1. (primatlar) insan