zaman

Ayrıca bakınız: Zaman

Türkçe

Zamanın geçmesi, eski çağlardan beri gök cisimlerinin görünür hareketlerine göre ölçülmeye çalışılmıştır

Köken

Osmanlı Türkçesi زمان‎, o da Arapça زَمَان‎ (zemān) kelimesinden gelmektedir.

Söyleniş

• IPA^(anahtar): zaˈman
• Heceleme: za‧man

Ad

zaman (belirtme hâli zamanı, çoğulu zamanlar)

1. (felsefe, fizik, zaman) bir işin, bir oluşun içinde geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu süre
2. (zaman) bu sürenin belirli parçası
3. belirlenmiş olan an
4. çağ, mevsim
5. bir işe ayrılmış veya bir iş için alışılmış saatler
6. devir, dönem
7. (astronomi) olayların oluş ve akış sırasını belirleyen, düzenli ve dönemli gök olaylarını birim olarak kullanan sanal kavram
8. (dil bilimi) fiillerin belirttikleri zaman kavramı
9. (jeoloji) yer kabuğunun geçirdiği gelişimde belirlenen ve fosillere göre dörder ayrılan geniş evrelerden her biri

Çekimleme

zaman adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		zaman	zamanlar
belirtme		zamanı	zamanları
yönelme		zamana	zamanlara
bulunma		zamanda	zamanlarda
ayrılma		zamandan	zamanlardan
tamlayan		zamanın	zamanların
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	zamanım	zamanlarım
	belirtme	zamanımı	zamanlarımı
	yönelme	zamanıma	zamanlarıma
	bulunma	zamanımda	zamanlarımda
	ayrılma	zamanımdan	zamanlarımdan
	tamlayan	zamanımın	zamanlarımın
2. tekil	yalın	zamanın	zamanların
	belirtme	zamanını	zamanlarını
	yönelme	zamanına	zamanlarına
	bulunma	zamanında	zamanlarında
	ayrılma	zamanından	zamanlarından
	tamlayan	zamanının	zamanlarının
3. tekil	yalın	zamanı	zamanları
	belirtme	zamanını	zamanlarını
	yönelme	zamanına	zamanlarına
	bulunma	zamanında	zamanlarında
	ayrılma	zamanından	zamanlarından
	tamlayan	zamanının	zamanlarının
1. çoğul	yalın	zamanımız	zamanlarımız
	belirtme	zamanımızı	zamanlarımızı
	yönelme	zamanımıza	zamanlarımıza
	bulunma	zamanımızda	zamanlarımızda
	ayrılma	zamanımızdan	zamanlarımızdan
	tamlayan	zamanımızın	zamanlarımızın
2. çoğul	yalın	zamanınız	zamanlarınız
	belirtme	zamanınızı	zamanlarınızı
	yönelme	zamanınıza	zamanlarınıza
	bulunma	zamanınızda	zamanlarınızda
	ayrılma	zamanınızdan	zamanlarınızdan
	tamlayan	zamanınızın	zamanlarınızın
3. çoğul	yalın	zamanı zamanları
	belirtme	zamanını zamanlarını
	yönelme	zamanına zamanlarına
	bulunma	zamanında zamanlarında
	ayrılma	zamanından zamanlarından
	tamlayan	zamanının zamanlarının

Eş anlamlılar

• (saatler, süre, zaman parçası): vakit

Karşıt anlamlılar

• (felsefe, fizik): mekân

Üst kavramlar

• (fizik): mekân-zaman

Alt kavramlar

• açık zaman, âhir zaman, başlıca zaman, boş zaman, dar zaman, derişik zaman, emek zamanı, eş zaman, eşit zaman, geri zaman, her zaman, kimi zaman, ölü zaman, öncül zaman
• (dil bilgisi): birinci zaman, ikinci zaman, üçüncü zaman, dördüncü zaman
• (dil bilgisi): basit zaman, birleşik zaman (bileşik zaman), geçmiş zaman, gelecek zaman, geniş zaman, her zaman, şimdiki zaman, yalın zaman

Atasözleri

zaman

• Aç aman bilmez, çocuk zaman bilmez
• Akan çay her zaman kütük getirmez
• Her zaman çiğdem çıkmaz; bazen de küsküç kırılır
• Her zaman gemicinin istediği rüzgar esmez
• Köre şimdi gece demişler; ne zaman gündüzdü demiş
• Sakla samanı, gelir zamanı
• Zaman sana uymazsa sen zamana uy

Deyimler

zaman

• aman zaman
• gel zaman
• git zaman
• ikinci zaman
• ne zaman
• o zaman
• saatlik zaman
• zaman aşımı
• zaman etüdü

Sözcük birliktelikleri

• zaman aralığı, zaman aşımı, zaman bilimi, zaman birimi, zaman bölümü, zaman dilimi, zamanı dolmak, zaman tanıma, zaman tüneli, zamana uyma

Türetilmiş kavramlar

• zamanca, zamancı, zamandaş, zamanken, zamanla, zamanlama, zamanlı, zamansa, zamansız

İlgili sözcükler

• an

Çeviriler

zaman

• Afrikanca: tyd (af), tempus (af) (dil bilgisi)
• Almanca: Zeit (de) e, Tempus (de) n (dil bilgisi)
• Aragonca: tiampo (an)
• Arapça: دَهْر‎ (ar) e (dehr), وَقْت‎ (ar) e (vaḳt), زَمَان‎ (ar) e (zemān)
• Baskça: denbora (eu)
• Bretonca: amzer (br)
• Bulgarca: време (bg) (vreme)
• Çekçe: čas (cs), doba (cs)
• Çince: 时间 (zh)
• Danca: tid (da)
• Eski Türkçe: boşugu‎ (otk) (boşugu), ödlek‎ (otk) (ödlek)
• Esperanto dili: tempo (eo)
• Estonca: aeg (et)
• Faroe dili: tíð (fo)
• Farsça: زمان‎ (fa)
• Felemenkçe: tijd (nl)
• Fince: aika (fi), aikakausi (fi), aikaluokka (fi), aikamuoto (fi), hetki (fi); tempus (fi) (dil bilgisi)
• Fransızca: temps (fr)
• Gagavuzca: vakit (gag), zaman (gag)
• Galce: amser (cy)
• Galiçyaca: tempo (gl)
• Guarani dili: upérõ (gn)
• Gucaratça: વેળા (gu) (veḷā)
• Haitice: tan (ht)
• Hausaca: da'a (ha)
• Hırvatça: vrijeme (sh)
• Hintçe: समय (hi) (samaya)
• İbranice: זמן‎ (he)
• İngilizce: time (en), tense (en) (dil bilgisi)
  • İskoç İngilizcesi: tid (sco)
• İrlandaca: aimsir (ga)
• İskoçça: am (gd)
• İspanyolca: tiempo (es)
• İsveççe: tid (sv) g
• İtalyanca: tempo (it) e
• İzlandaca: tíð (is)
• Japonca: 時間 (ja)
• Katalanca: temps (ca)
• Korece: 시간 (ko) (sigan), 세월 (ko) (sewol)
• Kürtçe: dem (ku), çax (ku), wext (ku), zeman (ku), kat (ku)
• Latince: hora (la), tempus (la)
• Lehçe: czas (pl), pora (pl)
• Letonca: laiks (lv)
• Litvanca: laikas (lt)
• Macarca: idő (hu)
• Makedonca: време (mk) (vreme)
• Malayca: masa (ms)
• Maltaca: ħin (mt)
• Marathi dili: काळ (mr) (kāḷ)
• Moldovaca: време (mo)
• Norveççe: tid (no) e d
• Oksitanca: temps (oc)
• Özbekçe: vaqt (uz), zamon (uz)
• Pali dili: kāla (pi)
• Pencapça: ਬੇਲਾ (pa) (belā)
• Portekizce: tempo (pt)
• Romanşça: oura (rm) d, temp (rm) e
• Ruanda dili: igihe (rw), umwanya (rw)
• Rumence: timp (ro)
• Rusça: время (ru) (vremya)
• Sanskritçe: कालः (sa) (kālaḥ)
• Sarduca: tempus (sc)
• Savahili dili: wakati (sw)
• Sırpça: време (sh)
• Slovakça: čas (sk)
• Slovence: čas (sl)
• Somalice: wakhti (so), waqti (sh)
• Sorbca:
  • Aşağı Sorbca: cas (dsb) e
  • Yukarı Sorbca: čas (hsb)
• Tagalogca: panahon (tl)
• Tatarca: vaqıt (tt)
  • Kırım Tatarcası: vaqıt (crh), zaman (crh)
• Türkmence: wagt (tk)
• Udmurtça: вакыт (udm) (vakyt)
• Venedikçe: tenpo (vec)
• Yorubaca: ìgbà (yo)
• Yahudi Almancası: meshekh‎ (yi) (meshekh), mol‎ (yi) (mol), tsayt‎ (yi) (tsayt), zman‎ (yi) (zman)
• Yunanca: χρόνος (el) (chrónos)

Kaynaklar

• Türk Dil Kurumu "zaman" maddesi

Ek okumalar

• Vikipedi'de zaman

Gagavuzca

Köken

Arapça زَمَان‎ (zemān)

Ad

zaman

1. (astronomi, zaman) vakit, zaman

Kaynaklar

• Etymological Dictionaries - Andras Rajki

Kırım Tatarcası

Köken

Arapça زَمَان‎ (zemān)

Ad

zaman

1. (astronomi, zaman) vakit, zaman

Tatarca

Köken

Arapça زَمَان‎ (zemān)

Ad

zaman

1. (astronomi, zaman) vakit, zaman
2. çağ