yemek

Türkçe

Söyleniş

• IPA^(anahtar): [jɛ.ˈmɛc]
• Heceleme: ye‧mek

Köken 1

Osmanlı Türkçesi یمك‎ (yemek) sözcüğünden devralındı, o da Ana Türkçe *jē- (“yemek”, eylem) sözcüğünden, aşağıdaki köken 2'ye bakın}}.

Ad

yemek (belirtme hâli yemeği, çoğulu yemekler)

1. günün belli saatlerinde yenilen gıda
2. karın doyurma, yemek yeme işi

   Yemekten sonra gocuğuna sarar, yatırırdı beni. — N. Cumalı

3. misafirlere yiyecek verilerek yapılan ağırlama

   Pek protokolcü olduğu için yemek sessiz geçiyordu. — F. R. Atay

4. (gastronomi) yenmek için pişirilip hazırlanmış yiyecek

   eş anlamlıları: aş, ekmek, taam

   Yemekten sonra lokantalı vagondan birer de kahve getirttiler. — M. Ş. Esendal

Çekimleme

yemek adının çekimi

		tekil	çoğul
yalın		yemek	yemekler
belirtme		yemeği	yemekleri
yönelme		yemeğe	yemeklere
bulunma		yemekte	yemeklerde
ayrılma		yemekten	yemeklerden
tamlayan		yemeğin	yemeklerin
iyelik
		tekil	çoğul
1. tekil	yalın	yemeğim	yemeklerim
	belirtme	yemeğimi	yemeklerimi
	yönelme	yemeğime	yemeklerime
	bulunma	yemeğimde	yemeklerimde
	ayrılma	yemeğimden	yemeklerimden
	tamlayan	yemeğimin	yemeklerimin
2. tekil	yalın	yemeğin	yemeklerin
	belirtme	yemeğini	yemeklerini
	yönelme	yemeğine	yemeklerine
	bulunma	yemeğinde	yemeklerinde
	ayrılma	yemeğinden	yemeklerinden
	tamlayan	yemeğinin	yemeklerinin
3. tekil	yalın	yemeği	yemekleri
	belirtme	yemeğini	yemeklerini
	yönelme	yemeğine	yemeklerine
	bulunma	yemeğinde	yemeklerinde
	ayrılma	yemeğinden	yemeklerinden
	tamlayan	yemeğinin	yemeklerinin
1. çoğul	yalın	yemeğimiz	yemeklerimiz
	belirtme	yemeğimizi	yemeklerimizi
	yönelme	yemeğimize	yemeklerimize
	bulunma	yemeğimizde	yemeklerimizde
	ayrılma	yemeğimizden	yemeklerimizden
	tamlayan	yemeğimizin	yemeklerimizin
2. çoğul	yalın	yemeğiniz	yemekleriniz
	belirtme	yemeğinizi	yemeklerinizi
	yönelme	yemeğinize	yemeklerinize
	bulunma	yemeğinizde	yemeklerinizde
	ayrılma	yemeğinizden	yemeklerinizden
	tamlayan	yemeğinizin	yemeklerinizin
3. çoğul	yalın	yemeği	yemekleri
	belirtme	yemeğini	yemeklerini
	yönelme	yemeğine	yemeklerine
	bulunma	yemeğinde	yemeklerinde
	ayrılma	yemeğinden	yemeklerinden
	tamlayan	yemeğinin	yemeklerinin

Üst kavramlar

• besin, gıda

Alt kavramlar

günün belli saatlerinde yenilen gıda

• akşam yemeği,
• iftar yemeği,
• kuşluk yemeği,
• sahur yemeği

misafirlere yiyecek verilerek yapılan ağırlama

• bayram yemeği,
• ölü yemeği

yenmek için hazırlanan yiyecek

• arap yemeği,
• et yemeği,
• ev yemeği,
• teklim yemeği,
• tencere yemeği

Türetilmiş kavramlar

• yemek borusu,
• yemek çeşidi,
• yemek çıkarmak,
• yemek dolabı,
• yemek dökmek,
• yemek duası,
• yemek fiili,
• yemek hizmeti,
• yemek listesi,
• yemek tuzu,
• yemek vakti,
• yemek yemek,
• yemek zamanı,
• yemekçe,
• yemekçi,
• yemekçik,
• yemekken,
• yemekle,
• yemekli,
• yemekse,
• yemeksiz

Çeviriler

yenmek için hazırlanan yiyecek

• Almanca: Essen (de) n
• Arapça: طَعَام‎ (ar) e (ṭaʿām)
• Bulgarca: храна (bg) d (hrana)
• Danca: mad (da)
• Estonca: toit (et)
• Felemenkçe: eten (nl)
• Fince: ruoka (fi)
• Fransızca: nourriture (fr)
• İngilizce: food (en)
• İsveççe: mat (sv) g
• İzlandaca: matur (is)
• Karaçay-Balkarca: aş (krc), hadam et (krc)
• Lehçe: jedzenie (pl)
• Rusça: пища (ru) (pişça), еда (ru) (yeda)
• Tatarca: аш (tt) (aş)

  Kırım Tatarcası: aş (crh)

• Türkçe:

  Osmanlı Türkçesi: یمك‎ (ota)

• Yunanca:

  Modern Yunanca: φαγητό (el) (fagitó)

Ek okumalar

• Vikipedi'de yemek

Köken 2

Osmanlı Türkçesi یمك‎ (yemek, eylem) sözcüğünden devralındı, o da Ana Türkçe *jē- (“yemek”, eylem) sözcüğünden devralındı {{şerh|yeme + -k.

Eylem

yemek (üçüncü tekil şahıs geniş zaman çekimi yer)

1. ağızda çiğneyerek yutmak

   eş anlamlıları: taam etmek, yimek

   Adam o kadar çabuk yiyor ki, hizmetçi ekmek yetiştiremiyor. — B. Felek

2. aşındırmak, delmek, kemirmek, oymak

   Neclâ, onun böyle kendinden geçercesine çalıştığını gördükçe üzüntüden tırnaklarını yiyor. — H. Taner

3. başkasının parasını harcamak

   Dalkavuklar çok parasını yemişler.

4. batmak, çizmek, dalamak, kaşındırmak
5. birine alacağını vermemek, ödememek

   Bu adam yüz bin liramı yedi.

6. bitirmek, harcamak, tüketmek

   Mirası sen yedin, zahmeti ben çekiyorum diye latife ediyordu. — M. Ş. Esendal

7. gücünü kırmak, mahvetmek, perişan etmek
8. kandırmak

   Bizi yemek sana mı kaldı?

9. hakkı olmayan ve kendisine yasak edilmiş bulunan bir şeyi kabul etmek

   Haram yemek ne kötü şey.

   Rüşvet yemeyi alışkanlık hâline getirmişlerdi.

10. harcanmak, kullanılmak, sarf edilmek

    Yapımına başlanan bu yapı günde beş ton çimento yiyor.

11. hoşa gitmeyen kötü bir vaziyete düşmek, tutulmak

    Kendini topladı ama fena yerinden gagayı yedi sanırım… — M. Ş. Esendal

12. kanunî yoldan cezalandırılmak
13. ısırmak

    Sivrisinekler çocuğun kollarını yemiş.

14. sürekli üzmek, tedirgin etmek

    Bu dert beni yiyor.

Çekimleme

yemek eyleminin çekimi

olumlu çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	yedim	yedin	yedi	yedik	yediniz	yediler
		hikaye	yediydim	yediydin	yediydi	yediydik	yediydiniz	yediydiler
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	yediysem	yediysen	yediyse	yediysek	yediyseniz	yediyseler yedilerse
	belirsiz geçmiş	basit	yemişim	yemişsin	yemiş	yemişiz	yemişsiniz	yemişler
		hikaye	yemiştim	yemiştin	yemişti	yemiştik	yemiştiniz	yemiştiler
		rivayet	yemişmişim	yemişmişsin	yemişmiş	yemişmişiz	yemişmişsiniz	yemişmişler
		şart	yemişsem	yemişsen	yemişse	yemişsek	yemişseniz	yemişseler yemişlerse
	geniş	basit	yerim	yersin	yer	yeriz	yersiniz	yerler
		hikaye	yerdim	yerdin	yerdi	yerdik	yerdiniz	yerdiler
		rivayet	yermişim	yermişsin	yermiş	yermişiz	yermişsiniz	yermişler
		şart	yersem	yersen	yerse	yersek	yerseniz	yerseler yerlerse
	şimdiki	basit	yiyorum	yiyorsun	yiyor	yiyoruz	yiyorsunuz	yiyorlar
		hikaye	yiyordum	yiyordun	yiyordu	yiyorduk	yiyordunuz	yiyordular
		rivayet	yiyormuşum	yiyormuşsun	yiyormuş	yiyormuşuz	yiyormuşsunuz	yiyormuşlar
		şart	yiyorsam	yiyorsan	yiyorsa	yiyorsak	yiyorsanız	yiyorsalar yiyorlarsa
	gelecek	basit	yiyeceğim	yiyeceksin	yiyecek	yiyeceğiz	yiyeceksiniz	yiyecekler
		hikaye	yiyecektim	yiyecektin	yiyecekti	yiyecektik	yiyecektiniz	yiyecektiler
		rivayet	yiyecekmişim	yiyecekmişsin	yiyecekmiş	yiyecekmişiz	yiyecekmişsiniz	yiyecekmişler
		şart	yiyeceksem	yiyeceksen	yiyecekse	yiyeceksek	yiyecekseniz	yiyecekseler yiyeceklerse
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	yiyeyim	yiyesin	yiye	yiyelim	yiyesiniz	yiyeler
		hikaye	yiyeydim	yiyeydin	yiyeydi	yiyeldim	yiyeydiniz	yiyeydiler
		rivayet	yiyeymişim	yiyeymişsin	yiyeymiş	yiyelmişim	yiyeymişsiniz	yiyeymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	yesem	yesen	yese	yesek	yeseniz	yeseler
		hikaye	yeseydim	yeseydin	yeseydi	yeseydik	yeseydiniz	yeseydiler
		rivayet	yeseymişim	yeseymişsin	yeseymiş	yeseymişiz	yeseymişsiniz	yeseymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	yemeliyim	yemelisin	yemeli	yemeliyiz	yemelisiniz	yemeliler
		hikaye	yemeliydim	yemeliydin	yemeliydi	yemeliydik	yemeliydiniz	yemeliydiler
		rivayet	yemeliymişim	yemeliymişsin	yemeliymiş	yemeliymişiz	yemeliymişsiniz	yemeliymişler
		şart	yemeliysem	yemeliysen	yemeliyse	yemeliysek	yemeliyseniz	yemeliyseler yemelilerse
	emir	basit	—	ye	yesin	—	yeyin yeyiniz	yesinler
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—
olumsuz çekimler
			tekil			çoğul
			ben	sen	o	biz	siz	onlar
bildirme (haber) kipleri	belirli geçmiş	basit	yemedim	yemedin	yemedi	yemedik	yemediniz	yemediler
		hikaye	yemediydim	yemediydin	yemediydi	yemediydik	yemediydiniz	yemediydiler
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	yemediysem	yemediysen	yemediyse	yemediysek	yemediyseniz	yemediyseler yemedilerse
	belirsiz geçmiş	basit	yememişim	yememişsin	yememiş	yememişiz	yememişsiniz	yememişler
		hikaye	yememiştim	yememiştin	yememişti	yememiştik	yememiştiniz	yememiştiler
		rivayet	yememişmişim	yememişmişsin	yememişmiş	yememişmişiz	yememişmişsiniz	yememişmişler
		şart	yememişsem	yememişsen	yememişse	yememişsek	yememişseniz	yememişseler yememişlerse
	geniş	basit	yemem	yemezsin	yemez	yemeyiz	yemezsiniz	yemezler
		hikaye	yemeydim	yemezdin	yemezdi	yemeydik	yemezdiniz	yemezdiler
		rivayet	yemeymişim	yemezmişsin	yemezmiş	yemeymişiz	yemezmişsiniz	yemezmişler
		şart	yemeysem	yemezsen	yemezse	yemeysek	yemezseniz	yemezseler yemezlerse
	şimdiki	basit	yemiyorum	yemiyorsun	yemiyor	yemiyoruz	yemiyorsunuz	yemiyorlar
		hikaye	yemiyordum	yemiyordun	yemiyordu	yemiyorduk	yemiyordunuz	yemiyordular
		rivayet	yemiyormuşum	yemiyormuşsun	yemiyormuş	yemiyormuşuz	yemiyormuşsunuz	yemiyormuşlar
		şart	yemiyorsam	yemiyorsan	yemiyorsa	yemiyorsak	yemiyorsanız	yemiyorsalar yemiyorlarsa
	gelecek	basit	yemeyeceğim	yemeyeceksin	yemeyecek	yemeyeceğiz	yemeyeceksiniz	yemeyecekler
		hikaye	yemeyecektim	yemeyecektin	yemeyecekti	yemeyecektik	yemeyecektiniz	yemeyecektiler
		rivayet	yemeyecekmişim	yemeyecekmişsin	yemeyecekmiş	yemeyecekmişiz	yemeyecekmişsiniz	yemeyecekmişler
		şart	yemeyeceksem	yemeyeceksen	yemeyecekse	yemeyeceksek	yemeyecekseniz	yemeyecekseler yemeyeceklerse
dilek (tasarlama) kipleri	istek	basit	yemeyeyim	yemeyesin	yemeye	yemeyelim	yemeyesiniz	yemeyeler
		hikaye	yemeyeydim	yemeyeydin	yemeyeydi	yemeyeldim	yemeyeydiniz	yemeyeydiler
		rivayet	yemeyeymişim	yemeyeymişsin	yemeyeymiş	yemeyelmişim	yemeyeymişsiniz	yemeyeymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	şart	basit	yemesem	yemesen	yemese	yemesek	yemeseniz	yemeseler
		hikaye	yemeseydim	yemeseydin	yemeseydi	yemeseydik	yemeseydiniz	yemeseydiler
		rivayet	yemeseymişim	yemeseymişsin	yemeseymiş	yemeseymişiz	yemeseymişsiniz	yemeseymişler
		şart	—	—	—	—	—	—
	gereklilik	basit	yememeliyim	yememelisin	yememeli	yememeliyiz	yememelisiniz	yememeliler
		hikaye	yememeliydim	yememeliydin	yememeliydi	yememeliydik	yememeliydiniz	yememeliydiler
		rivayet	yememeliymişim	yememeliymişsin	yememeliymiş	yememeliymişiz	yememeliymişsiniz	yememeliymişler
		şart	yememeliysem	yememeliysen	yememeliyse	yememeliysek	yememeliyseniz	yememeliyseler yememelilerse
	emir	basit	—	yeme	yemesin	—	yemeyin yemeyiniz	yemesinler
		hikaye	—	—	—	—	—	—
		rivayet	—	—	—	—	—	—
		şart	—	—	—	—	—	—

Zıt anlamlılar

• yememek

Alt kavramlar

• oruç yemek, yemek yemek

Atasözleri

bir şeyin kaplayabileceği boşluk, mekân

• Acıkan ne olsa yer, acıyan ne olsa söyler
• Aç kurt yavrusunu yer
• Ağacı kurt, insanı dert yer
• Ağız yer, yüz utanır
• Ahlatın iyisini ayılar yer
• Armutun iyisini ayılar yer
• En kolay iş yemek, çiğnemeden yutulmaz
• Emek olmadan yemek olmaz
• Maksadı üzüm yemek değil, bağcıyı dövmek
• Peynir ekmek, hazır yemek
• Tok iken yemek yiyen, mezarını dişiyle kazar

Deyimler

yenmek için hazırlanan yiyecek

• aç kurtlar gibi yemek,
• ağızını yemek,
• alabandayı yemek,
• alaminüt yemek,
• altıdan yemek,
• ayvayı yemek,
• baş yemek,
• bıçak yemek,
• birbirini yemek,
• bok yemek,
• borç yemek,
• bokunu yemek,
• buturma yemek,
• ceza yemek,
• cimcik yemek,
• çalım yemek,
• çarçur yemek,
• çifte yemek,
• damga yemek,
• darbe yemek,
• dayak yemek,
• ekmeğini yemek,
• fırça yemek,
• feleğin sillesini yemek,
• gayarı yemek,
• gôl yemek,
• göğle yemek,
• göğleme yemek,
• gözle yemek,
• gün yemek,
• güveyi yemek,
• halt yemek,
• hava yemek,
• hazır yemek,
• hazırdan yemek,
• içini yemek,
• iğne yemek,
• kafayı yemek,
• kazık yemek,
• küfür yemek,
• sopa yemek

hakkı olmayan ve kendisine yasak edilmiş bulunan bir şeyi kabul etmek

• hak yemek,
• haram yemek,
• rüşvet yemek

Türetilmiş kavramlar

• yedirmek, yemek yemek, yenilmek, yiyebilmek, yiyivermek

Çeviriler

yemek

• Afrikaanca: eet (af)
• Almanca: essen (de)
• Arapça: أكل‎ (ar)
• Arnavutça: ha (sq)
• Azerice: yemək (az)
• Baskça: jan (eu)
• Bretonca: debriñ (br)
• Bulgarca: ям (bg) (jam)
• Çekçe: jíst (cs)
• Danca: spise (da)
• Endonezce: makan (id)
• Estonca: sööma (et)
• Felemenkçe: eten (nl)
• Fince: syödä (fi)
• Fince: syödä (fi)
• Fransızca: manger (fr)
• Fransızca: manger (fr)
• İngilizce: to eat (en)
• İspanyolca: comer (es)
• İsveççe: att äta (sv)
• İtalyanca: mangiare (it)
• İzlandaca: borða (is), eta (is)
• Katalanca: menjar (ca)
• Kürtçe: xwarin (ku)
• Lehçe: jeść (pl)
• Letonca: ēst (lv)
• Litvanca: valgyti (lt)
• Macarca: eszik (hu)
• Norveççe: å ete (no), å spise (no)
• Özbekçe: yemoq (uz)
• Portekizce: comer (pt)
• Rumence: mânca (ro)
• Rusça: кушать (ru) (kuşatʹ), есть (ru) (yestʹ)
• Slovakça: jesť (sk)
• Slovence: jesti (sl)
• Tatarca: aşaw (tt)

  Kırım Tatarcası: aşamaq (crh)

• Türkçe:

  Eski Türkçe: aşamak‎ (otk) (aşamak), çap çap yemek‎ (otk) (çap çap yemek), menilemek‎ (otk) (menilemek)

  Osmanlı Türkçesi: یمك‎ (ota)

• Türkmence:

  Kiril: иймек (tk)

  Latin: iýmek (tk)

• Ukraynaca: ї́сти (uk) (yístı)
• Yunanca:

  Modern Yunanca: τρώω (el) (tróo)

Kaynakça

• Türk Dil Kurumuna göre "yemek" maddesi